Door Pieter Westra (Aratinga-tours)

1. Introductie
Costa Rica is een klein land met een oppervlakte van ongeveer 52 000 km2 gelegen ongeveer 10 graden boven de evenaar in Centraal Amerika tussen Nicaragua in het noorden en Panama in het zuidoosten. Ondanks zijn geringe oppervlakte wordt Costa Rica gekenmerkt door een indrukwekkende biodiversiteit. Dit heeft het te danken aan zijn unieke geografische positie als landbrug tussen de grote continenten van Noord-en Zuid-Amerika en zijn ongeëvenaarde variatie aan habitats en microhabitats. Tegenwoordig is de officiële vogellijst van Costa Rica 900 soorten lang. Daarmee is Costa Rica per oppervlakte-eenheid één van de meest vogelrijke landen ter wereld!
Daarnaast is Costa Rica een veilig en politiek stabiel land, bestaat er een goede toeristische infrastructuur met degelijke (eco-)lodges, relatief moderne wegen, met mooie en goede beschermde natuurgebieden die goed te bereiken en toegankelijk zijn. Hierdoor is Costa Rica een aangenaam en relaxed land om te reizen. Zonder extreem lange reisdagen en zonder gebruik te maken van binnenlandse vluchten kan men al aan een schappelijke prijs een zeer degelijke vogelreis organiseren. Mits een goede planning en voorbereiding kan makkelijk op 2 weken tijd tijdens een vogelreis door Costa Rica tussen de 400 en 500 vogelsoorten worden waargenomen. Naast tot de verbeelding sprekende vogelsoorten zoals Kolibries, Toekans, Trogons, Motmots en Jacamars kan men in Costa Rica ook zeer veel zoogdieren waarnemen (240 soorten in totaal!), reptielen (225 soorten) en amfibieën (175 soorten).

Snowcap Microchera albocoronata (Wietze Janse)

2. Costa Rica's 4 ecozones
Op basis van klimaat kunnen ruwweg in Costa Rica 4 belangrijke biologische zones of ecozones worden onderscheiden, waarbij elke ecozone wordt gekenmerkt door een typische avifauna. Deze ruwe indeling kan als basis gebruikt worden bij de planning van een vogelreis naar Costa Rica. De 4 ecozones van Costa Rica zijn de hooglanden, de Caribische laaglanden, het droge Noordwesten en de zuidelijke Pacifische laaglanden:

2.1 De hooglanden: strekken zich centraal uit over de gehele lengte van Costa Rica van noordwest naar zuidoost en lopen ook verder in het westen van buurland Panama. De hooglanden worden gekenmerkt door een koeler klimaat en een uitgesproken droog seizoen (van half december ten half april) en nat seizoen (van half april t/m half december). De avifauna van de hooglanden kan als uniek beschouwd worden door zijn hoge graad in endemisme. Een totaal van maar liefst 50 vogelsoorten komen enkele voor in deze zone (hooglanden van Costa Rica en West-Panama) en nergens anders ter wereld, waarvan één soort, de Coppery-headed Emerald enkel voorkomt in Costa Rica.

Lijst van endemische vogelsoorten van de hooglanden van Costa Rica en West-Panama:

1. Black Guan
2. Black-breasted Wood-Quail
3. Buff-fronted Quail-Dove
4. Chiriqui Quail-Dove
5. Sulphur-winged Parakeet
6. Red-fronted Parrotlet
7. Costa Rican Pygmy-Owl
8. Dusky Nightjar
9. Fiery-throated Hummingbird
10. Black-bellied Hummingbird
11. White-tailed Emerald
12. Purple-throated Mountain-gem
13. White-throated Mountain-gem
14. Magenta-throated Woodstar
15. Scintillant Hummingbird
16. Volcano Hummingbird
17. Orange-bellied Trogon
18. Prong-billed Barbet
19. Ruddy Treerunner
20. Streak-breasted Treehunter
21. Silvery-fronted Tapaculo
22. Dark Pewee
23. Golden-bellied Flycatcher
24. Ochraceous Pewee
25. Black-capped Flycatcher
26. Bare-necked Umrellabird
27. Silvery-throated Jay
28.Ochraceous Wren
29. Timberline Wren
30. Black-faced Solitaire
31. Black-billed Nightingale-Thrush
32. Sooty Robin
33. Black-and-yellow Silky-flycatcher
34. Long-tailed Silky-flycatcher
35. Yellow-winged Vireo
36. Flame-throated Warbler
37. Collared Redstart
38. Wrenthrush
39. Black-cheeked Warbler
40. Golden-browed Chlorophonia
41. Sooty-capped Bush-Tanager
42. Spangle-cheeked Tanager
43. Black-thighed Grosbeak
44. Peg-billed Finch
45. Slaty Flowerpiercer
46. Yellow-thighed Finch
47. Large-footed Finch
48.Sooty-faced Finch
49. Volcano Junco
50. Coppery-headed Emerald *
* enkel voorkomend in Costa Rica

Long-tailed Silky-flycatcher Ptilogonys caudatus (Wietze Janse)

Vulcano Junco Junco vulcani (Michel Veldt)	Volcano Hummingbird Selasphorus flammula (Wietze Janse)
White-throated Mountain-gem Lampornis castaneoventris (Wietze Janse)	Rufous-tailed Hummingbird Amazilia tzacatl (Thomas van der Es)
Black-bellied Humminbird Eupherusa nigriventris (Michel Veldt)	Blue-throated Goldentail Hylocharis eliciae (Michel Veldt)
Green-breasted Mango Anthracothorax prevostii (Michel Veldt)	Magenta-throated Woodstar Calliphlox bryantae (Thomas van der Es)
Purple-throated Mountain-gem Lampornis calolaemus (Michel Veldt)	White-necked Jacobin Florisuga mellivora (Michel Veldt)
Black-crested Coquette Lophornis helenae (Wietze Janse)	Green Thorntail Discosura conversii (Wietze Janse)

Enkele aan te raden vogelgebieden in de hooglanden:

- Cerro de la Muerte: de Cerro de la Muerte of letterlijk vertaald "berg des doods" is in Costa Rica het meest toegankelijke gebied om op zoek te gaan naar de typische soorten van de Costaricaanse hooglanden. Dit gebied kan makkelijk vanuit San José met de auto of zelfs met publieke bus bezocht worden. Reken op een 1,5 a 2 uur rijden vanuit San José. Binnen de Cerro de la Muerte zou ik 2 plekken willen aanraden:

• San Gerardo de Dota: dit is een klein gehuchtje gelegen tussen ongeveer 2000 m en 2500 m te midden van de nevelwouden van het Parque Nacional Los Quetzales. Het is relatief goed bereikbaar via een kronkelige smalle weg, stijl en ongeasfalteerd. In San Gerardo de Dota zijn enkele kleine hotels en lodges van budget - tot middenklasse. Het vogels kijken kan perfect vanuit de hoofdweg, vooral de gedeelten met langs beide kanten dicht nevelwoud kunnen vaak erg productief zijn, maar ook het pad dat op het einde van de ongeasfalteerde weg naar een waterval gaat, de mooie Savegre rivier volgend is de moeite waard. Zeer algemeen zijn de Rufous-collared Sparrow en Acorn Woodpeckers langs open en semi-open gebieden langs de bosrand. De typisch samenstelling van de "mixed-species flocks" hier bestaat uit oa Sooty-capped Bush-tanagers, Tufted Flycatcher, Yellow-thighed Finch, Gray-breasted Wood-wren, Ochraceous Wren, Black-cheeked Warbler, Collared Redstart, Flame-throated Warbler, Slaty Flowerpiercer, Ruddy Treerunners, Spot-crowned Woodcreeper, Black-faced Solitaire, Silver-throated Tanagers, Brown-capped Vireo, Yellow-winged Vireo, Spangle-cheeked Tanagers en Hairy Woodpecker. Iets moeilijker zijn Buffy Tuftedcheek, Ochraceous Peewe, Stripe-breasted Treehunter en Spotted Barbtail. Tijdens de noordelijke winter kan je hier wat extra warblers tussen verwachten zoals Wilson's Warbler, Black-throated Green Warbler en Blackburnian en Black-and-white Warbler. Kijk ook uit voor de kleurrijke Golden-browed Chlorophonias en Elegant Euphonias, vaak foeragerend hoog in de boomkruinen in de buurt van maretak en clusia's. De fraaie Long-tailed Silky-flycatcher is vaak in grote groepen te zien in de boomtoppen van bepaalde vruchtenbomen. De typische zang van Spotted Woodquails zijn regelmatig te horen maar ze zijn erg moeilijk te zien; ze komen voor in groepjes fourageren op de grond van het woud. San Gerardo de Dota is tevens ook de beste plek in het land voor observatie van de spectaculaire Resplendent Quetzal, die je het best zoekt 's morgenvroeg of tegen de late namiddag in een vruchtendragende wilde avocado boom. Een dergelijk boom kan ook andere grote vruchteneters aantrekken zoals Emerald Tocuanet, Black Guan en Collared Trogon. In de buurt van de Savegre rivier kan je zowel Black Phoebe, American Dipper en Torrent Tyrannulet aantreffen. Naast Black en Turkey Vulture kan je Red-tailed Hawk verwachten en soms Swallow-tailed Kites. Ornate Hawk-eagle wordt ook soms in de vallei van San Gerardo de Dota waargenomen. Sulfour-winged Parakeets vliegen vaak heen en weer door de vallei in grote groepen en lossen dan vaak volledig op in de groene boomkruinen; Barred Parakeet zijn zeldzamer en zijn nog moeilijker waar te nemen. De meeste lodges en hotels in San Gerardo de Dota hebben veel kleurijke bloemen in hun tuin of suikerfeeders om kolibries aan te trekken. De meest voorkomende is de Green Violetear, maar ook Magnificent Hummingbird, White-throated Mountain-gem, Volcano en Scintillant Hummingbird zijn vrij algemeen. Iets lastiger is de Stripe-tailed Hummingbird omdat die meestal niet naar de feeders komt, maar wel vaak in de buurt van tuinen te zien is...
• De Antennes weg: dit is een onverharde weg die dwars door de unieke paramo-vegetatie gaat richting een aantal antennes van het ICE (Instituto Costaricense de Electricidad) rond de 3200 en 3400 m. De weg is makkelijk te bereiken, omdat het een zijweg is van de Inter-Amerikaanse snelweg. Reken op ongeveer 2,5 a 3 uur rijden vanuit San José. De vogels kunnen makkelijk gezien worden wandelend langs de hoofdweg. Het is er vaak koud, bewolkt en regenachtig, maar het is de beste plek in het land om de typische paramo-specialisten te observeren zoals Volcano Junco, Volcano Hummingbird, Large-footed Finch, Sooty Robin, Timberline Wren en de mythische Peg-billed Finch.

Resplendant Quetzal Pharomachrus mocinno (Pieter Westra)	Keel-billed Toucan Ramphastos sulfuratus (Pieter Westra)
Rufous Motmot Baryphthengus martii (Thomas van der Es)	Resplendant Quetzal Pharomachrusmocinno (Thomas van der Es)

Acorn Woodpecker Melanerpes formicivorus (Wietze Janse)

Green Violet-ear Colibri thalassinus (Wietze Janse)

- Parque Nacional Volcan Poas: dit nationaal park is het bezoeken waard omdat je hier toegang hebt tot een uniek stukje "elfin forest" dat je als overgangsvegetatie kan beschouwen tussen het met epifyten beladen nevelwoud en de paramo-vegetatie. Parque Nacional Poas is zeer goed bereikbaar vanuit San José; reken op een 1,5 uur rijden. Ik raad aan, zeker in het weekend om een bezoek aan de Poas vulkaan te plannen zo vroeg mogelijk (het park opent zijn deuren om 8:00 u) om de toeristenmassa voor te zijn. In Parque Nacional Vulcan Poas zit je rond de 2700 m. Er loopt een mooi cementen licht golvend bospaadje door een dicht bos van lage gedrongen bomen met zeer veel epifyten en bamboes. De flocks zijn qua samenstelling wat gelijkend op die van San Gerardo de Dota, maar je kunt hier ook vrij makkelijk Large-footed Finch zien en het is een zeer goede plek voor Black-and-yellow Silky-flycatcher. De erg schuwe Wrenthrush en Silvery-fronted Tapaculo behoren ook tot de mogelijkheden maar zijn erg lastig. De meest dominante kolibrie hier is de fraaie Fiery-throated Hummingbird. Rond de parking zie je vaak Rufous-collared Sparrows en Black-billed Nightingale-thrushes.

Fiery-throated Hummingbird Panterpe insignis (Wietze Janse)

2.2 De Caribische laaglanden: dit zijn de laaglanden die zich bevinden ten oosten van de bergketen en worden gekenmerkt door een typische tropisch klimaat met een zeer hoge vochtigheidsgraad. Men spreekt hier minder over droog en nat seizoen omdat de Caribische laaglanden simpelweg nat zijn het hele jaar door. Deze zone heeft qua avifauna een sterke affiniteit met het noordwestelijk gedeelte van Zuid-Amerika, waar enkele typische regenwoudsoorten van neotropische vogelfamilies goed vertegenwoordigt zijn zoals de Cracidae ( Currasows, Guans en Chachalaca's), Ramphastidae (Toucans), Thamnophilidae (Antbirds), Furnariidae (Ovenbirds), en Cotingidae (Cotinga's). Dit is de meest biodiverse biologische zone van het land.

Enkele aan te raden vogelgebieden van de Caribische laaglanden:

- Laaglanden rondom Puerto Viejo de Sarapiqui: in de vochtige laaglanden van Puerto Viejo de Sarapiqui zijn hier en daar nog enkele mooie stukken maagdelijk laagland tropisch regenwoud bewaard gebleven, waar je kunt kennis maken met de diverse lokale avifauna. Het gebied is makkelijk te bereiken vanuit San José via de snelweg 32. Reken op een uurtje a anderhalf uur rijden. In het gebied bestaat een ruim aanbod van budget en middenklasse hotels en ecolodges. Ook allerhande natuuractiviteiten worden hier aangeboden, waardoor er goede lokale gidsen te verkrijgen zijn, en ook echte vogelexperts. Het is dan ook niet verwonderlijk dat dit gebied één van de meest populaire vogelbestemmingen is van Costa Rica...

• La Selva biologisch station: beschermt ongeveer 1600 ha primair en secundair tropisch regenwoud en sluit rechtstreeks aan op het grote Parque Nacional Braulio Carillo van 47500 ha. Dit is de absolute klassieker in Costa Rica als het draait om vogels kijken. Al meer dan 400 vogelsoorten werden in het La Selva biologisch station waargenomen en geregeld worden nog nieuwe soorten geregistreerd. Een bezoek aan La Selva is enkel mogelijk als je op voorhand reserveert en je een lokale gids neemt. De meeste vogels zie je in la Selva langs de brede toegangsweg en aan de bosrand ter hoogte van de receptie en de laboratoria. Vooral de vroege ochtend, en late namiddag zijn hier zeer productief en kunnen erg overrompelend zijn voor mensen niet vertrouwd met de tropische avifauna. Bij bewolkt weer kan de hoge activiteit zelfs de hele dag aanhouden. De bijzondere soorten die men kan verwachten langs de meer open gebieden van La Selva zijn Great Currasow (soms lopen ze doodleuk op het gazon voor de receptie), Crested Guan, Olive-throated Parakeets, Brown-hooded Parrots, Mealy en Red-lored Parrots, maar ook de zeldzame Great Green Macaw kan hier elk moment opduiken. Verder behoren oa Violaceous (garthered) Trogon tot de mogelijkheden, Rufous-tailed Jacamar, Pied Puffbird, zowel Chestnut-mandibled als Keel-billed Toucan als Collared Aracari, Lineated Woodpecker, Fasciated Antshrike, de extreem schuwe Great Antshrike (vaak laag in dicht struikgewas; makkelijk hoorbaar zeer moeilijk te zien), Long-tailed Tyrant, Rufous Mourner, Masked en Black-crowned Tityra's, Snowy Cotinga (scan de hoge boomtoppen af), White-collared Manakin, Band-backed Wren, Red-throated Ant-tanager, de schuwe Dusky-faced Tanagers, Crimson-collared Tanager, Blue Dacnis, Green, Red-legged en Shining Honeycreeper, Orange-billed Sparrow, Black-cowled Orioles en soms ook de zeldzamere Yellow-tailed Oriole, Montezuma en Chestnut-headed Oropendola en Olive-backed Euphonia. Daarnaast biedt La Selva een uitgebreid en goed onderhouden netwerk van wandelpaden door het echte regenwoud. Vogelobservatie is hier een stuk lastiger en minder productief maar levert vaak wel bijzondere soorten op zoals Great, Little en Slaty-breasted Tinamou, de extreem zeldzame Agami Heron (wordt af en toe gespot in een moerassige plek in het regenwoud), Semiplumbeous Hawk, de erg schuwe Slaty-backed Forest-falcon, Unifom Crake, Olive-backed Quail-dove, Slaty-tailed en Black-throated Trogon, Rufous en Broad-billed Motmot, White-necked en White-whiskered Puffbird, Cinnamon, Chestnut-colored en Pale-billed Woodpecker, Plain-brown en Northern Barred-woodcreeper, Western Slaty Antshrike, Black-capped Pygmee-tyrant, Purple-throated Fruitcrow, de bizarre Bare-necked Umbrellabird, Red-capped Manakin, Long-biled Gnatwren, Stripe-breasted, Black-throated en Bay Wren. Als je geluk hebt om army-ants tegen te komen kan je misschien ook nog enkele interessante antbirds waarnemen zoals Ocelated en Bicolored Antbird. Maar ook uilen zijn soms te zien, meestal zijn het de lokale gidsen die de locaties weten. In La Selva maak je kans op Crested Owl, Vermiculated Screech-owl, Mottled Owl en Spectacled Owl. Tegen de schemering kan je trouwens ook Short-tailed Nighthawk verwachten in de meer open gebieden.
  
  
  Red-eyed Leaf Frog Agalychnis callidryas (Michel Veldt)
  
  
  Sunbittern Eurypyga helias (Michel Veldt)
  
  
• Parque Nacional Braulio Carillo, sector Quebrada Gonzalez: dit is één van de weinige plekken van het 47500 ha grote nationaal park dat toegankelijk is. Aan het parkwachtersstation kan je je auto veilig parkeren en moet je 8 usd entreegeld betalen, waardoor je toegang krijgt tot een 3-tal km aan smalle bospaadjes. Dit gebied ligt wat hoger dan La Selva rond 500 m, een zeer interessante hoogte omdat dit soort middelgebergte regenwouden heel veel unieke vogelsoorten huishouden. Daarnaast krijg je een interessante overgangssituatie met invloeden van zowel de hooglanden als de laaglanden dat een enorme en erg interessante soortenlijst oplevert. Het vogels kijken is hier niet makkelijk; de meeste soorten komen voor in enorm grote "mixed species flocks" die zich vaak erg snel voortbewegen. Je kunt een dergelijke flock op elk niveau in het bos aantreffen, de lastigste zijn uiteraard de flocks van de kruinen.In de flocks kan je Striped Woodhaunter verwachten, Buff-throated Foliage-gleaner, Spotted Woodcreepers, met geluk ook de spectaculaire Brown-billed Sytchebill, Russet Antshrikes, Slaty, Checker-throated en White-flanked Antwrens, White-throated Spadebill, Slaty-capped Flycatcher, Scale-crested Pygmee-tyrant, White-ruffed en White-crowned Manakin, de zeldzame Sharpbill, Green Shrike-vireo (je hoort hem makkelijk maar ziet hem zeer moeilijk), Tawny-faced Gnatwren, Stripe-breasted Wren, Nightingale Wren, Olive (of Carimol's) Tanager, Tawny-crested Tanager, Blue-and-gold Tanager, White-throated Shrike-tanager, Speckled, Emerald, Bay-headed en Silver-throated Tanager, Black-faced Grossbeak, Tawny-capped Euphonia, en soms zelfs de zeldzame White-vented Euphonias...Dull-mantled Antbirds komen vaak in familie- groepjes voor in de buurt van kleine beekjes. Je kunt ze steeds binnen de eerste meter boven de bosbodem verwachten. Als je het geluk hebt army ants tegen te komen kan je leuke flocks verwachten van oa Spotted en Bicolored Antbirds en kan je zelfs de unieke Black-crowned Antpitta verwachten. Andere bijzonderheden in dit gebied zijn oa de zeldzame Sharpbill, soms te zien in de flocks, Yellow-eared Toucanet, de mythische Lanceolated Monklet en roofvogels zoals White Hawk, Ornate Hawk-eagle en Barred Forest-falcon.
• Danta (verlaten) vlindertuin: dit was oorspronkelijk een vlindertuin maar is nu een absolute topplaats voor bijzondere kolibrie-soorten. De Danta vlindertuin ligt langs de grote snelweg 32, ongeveer 1 km ten oosten van de Quebrada Gonzalez sector van het Parque Nacional Braulio Carillo. Er wordt 5 usd inkom gevraagd aan de ingang. Het is hier kwestie van geduldig afwachten bij de vele paarse en roze kleine verbena bloemetjes, zeer in trek bij enkele van de kleinere kolibrie-soorten. De meest algemene kolibrie is zoals op vele plaatsen de Rufous-tailed Hummingbird, maar ook Violet-headed Hummingbird laat zich hier vrij makkelijk zien. Iets lastiger is White-necked Jacobin en Violet-crowned Woodnymph, Bronze-tailed Plumeleteer en Green Thorntail. Maar de Danta vlindertuin staat vooral bekend als een vrij betrouwbare plek voor zowel Snowcap als Black-crested Coquette.

White-collared Manakin Manacus candei (Wietze Janse)

Arenal gebied: het gebied rond de actieve Arenal vulkaan wordt vooral bezocht door toeristen omwille van de activiteit van de Arenal vulkaan. Doordat deze activiteit sinds 2010 sterk gedaald is en zich momenteel beperkt tot af en toe een beetje rookontwikkeling is het toerisme hier de laatste jaren sterk achteruit gegaan. Maar er is nog steeds een uitstekende toeristische infrastructuur in de regio met een ruim aanbod aan accommodaties van budgethostels tot 5-sterren hotels. Het Arenal gebied is ook goed bereikbaar via relatieve goede geasfalteerde wegen. Reken op een 2 a 3 tal uren rijden vanuit San José. Er zijn hier nog enkele mooie natuurgebieden, de meeste in handen van privé-eigenaars die erg de moeite zijn om te bezoeken als je in vogels geïnteresseerd bent. Ook hier komen de soorten van het middelgebergte aan bod met een soortensamenstelling vergelijkbaar met die van Parque Nacional Braulio Carillo, sector Quebrada Gonzalez.

• Arenal Hanging Bridges: dit is een wandeling van ongeveer 3 km door een prachtig stukje regenwoud gedeeltelijk door de toppen van de bomen via enorme suspensiebruggen. Dit op zich is al een hele attractie omdat je het regenwoud vanuit een heel ander perspectief kan bekijken en wat meer de fauna en flora van de boomtoppen kan observeren. Het nadeel is dat het gebruik van verrekijker praktisch niet te doen is omdat de brug bijna constant in beweging is door mensen die steeds passeren. En dan is een ander nadeel: er passeren hier nogal wat mensen en het is erg aan te raden zo vroeg mogelijk aan deze wandeling te beginnen (bij voorkeur rond 6:00 u) zodanig dat je de grote toeristenstromen kan vermijden. Desalniettemin heb ik ervaren dat zelfs met veel mensen de vogelactiviteit bijna niet wordt beïnvloed en er altijd heel wat interessante soorten te zien zijn. Min of meer gelijkaardige flocks als die van de Quebrada Gonzalez sector van Parque Nacional Braulio Carillo kan men hier verwachten met Olive (of Carimol's) Tanager als meest voorkomende soort. Dit is een goede plek voor oa Rufous-winged Tanager (vaak te zien in een met vruchten beladen vijgenboom, soms zelfs vanuit de parking). Andere lokale specialiteiten zijn oa de White-fronted Nunbird (vaak te zien in kleine groepjes aan de bosrand), en de zeldzame Keel-billed Motmot. Dit is tevens een goede plek voor zowel White Hawk als Ornate Hawk-eagle. De toegangsweg naar de Arenal Hanging Bridges gaat langs uitgestrekte weilanden, waar vaak andere interessante soorten kunnen gespot worden zoals Thick-billed Seedfinch, White-collared Seedeater, Yellow-faced Grassquit en zowel Gray-crowned als Olive-crowned Yellowthroat.
• Arenal Observatory Lodge: één van de meest afgelegen lodges van de regio, waar door de nabijheid van het regenwoud de vogelobservatie ronduit spectaculair is. Qua soorten is het een beetje gelijkend op wat er te zien is in de Arenal Hanging Bridges, maar vogels kijken in Arenal Observatory is wat makkelijker omdat er meer bosrand en tuinen zijn waar het wat eenvoudiger is de soorten te spotten. Absoluut verwend wordt je aan de vruchtenfeeders voor het terras van het restaurant. Van op ooghoogte en van op een 2 a 3-tal meter kan je hier Montezuma Oropendola's waarnemen, Brown Jays, Green Honeycreepers, Red-legged Honeycreepers, Passerini's Tanagers, de zeldzame Hepatic Tanager, Black-cheeked Woodpecker, soms kan je hier ook Crimson-collared Tanager, Silver-throated Tanager en Bay-headed Tanagers zien. Op het gazon onder de feeder zijn vaak heel andere soorten te zien fourageren op de restjes banaan en papaja die op de grond vallen; Black-striped Sparrow, Orange-billed Sparrow, zowel Gray-chested als White-tipped Dove en zelfs de zeldzame Great Currasow laten zich hier geregeld zien. Daarnaast kan men aan de vele verbenastruiken met kleine paarse bloemetjes heel wat kolibriesoorten bewonderen zoals Violet-headed Hummingbird, Violet-crowned Woodnymph, de onvermijdelijke Rufous-tailed Hummingbird, Stripe-throated Hermit, White-necked Jacobin, maar ook de spectaculaire Black-crested Coquette. Voor de rest kan men uitgebreid wandelen in de tuinen van de lodge, deze zijn mooi aangelegd; het is vooral in de buurt van de vruchtendragende ficusbomen dat je veel vogelactiviteiten kan verwachten. Naast kleurrijke tanagers (met oa ook goede kansen op Rufous-winged Tanager) kan je hier Crested Guans verwachten en soms duikt hier de erg zeldzame Loveley Cotinga zelfs op. Er is ook een goed onderhouden netwerk van bospaadjes, goed voor oa Spotted Antbird, Golden-crowned Warbler, Song Wren, Black-headed Nightingale-thrush en andere soorten die je ook in de hangbruggentrail kan verwachten

Spotted Antbird Hylophylax naevioides (Thomas van der Es)

Spotted Barbtail Premnoplex brunnescens (Michel Veldt)

2.3 Het droge noordwesten: dit is de droogste streek van Costa Rica dat zich uitstrekt ten westen van de bergketen van de Nicaraguaanse grens tot ongeveer het centrale gedeelte van de Pacifische kust ter hoogte van Parque Nacional Carara. Dit gebied wordt gekenmerkt door een extreem droog seizoen tussen november en mei. De avifauna van het droge noordwesten heeft een hoge affiniteit met de typische soorten van het tropisch droog bos van het westelijk gedeelte van Centraal Amerika, waarvan velen in Costa Rica de zuidelijke grens van hun verspreidingsgebied bereiken. Daarnaast bevat het noordwesten enkele uitgestrekte wetlands rond het Rio Tempisque gebied, die van groot belang zijn voor de overwintering en doortrek van Noord-Amerikaanse watervogels en als broedgebied voor residente reigers, ooievaars (oa de zeldzame Jabirú), eenden en ibissen.

- Rio Tempisque gebied: de Rio Tempisque is één van de belangrijkste rivieren van Costa Rica en wordt gekenmerkt door een jaarlijkse cyclus van overstromingen waardoor grote oppervlakten onder water komen te staan, die vervolgens bijna helemaal opdrogen tijdens het droog seizoen. De kleine plasjes water die overblijven in het droog seizoen zijn dan ook vaak geconcentreerd met watervogels; tot 2900 individuen werden geregistreerd tijdens een studie in 2007! Voor heel wat residente en migratorische watervogels is dit gebied zeer belangrijk als foerageer- en rustplaats. Het Rio Tempisque gebied is sinds 1991 een Ramsar Site. Naast wetlands kom je in het Rio Tempisque gebied ook grote stukken tropisch droog bos tegen met een unieke avifauna. Vanuit San José is het ongeveer een 4 a 5 tal uur rijden via goede asfaltwegen om in het Tempique gebied te komen; om echt het hart van het gebied te penetreren is men verplicht een 30 a 40 extra kilometers af te leggen langs ongeasfalteerde wegen. In het regenseizoen is een 4 x 4 aan te raden. De toeristische infrastructuur is hier beperkt tot enkele eenvoudige afgelegen lodges en een biologisch station met eenvoudige faciliteiten in het Parque Nacional Palo Verde. Lokale vogelexperts zijn erg schaars in dit gebied.

• Parque Nacional Palo Verde: is bijna 19000 ha groot en beschermt het grootste wetland van Costa Rica grenzend aan de Tempisque rivier en één van de laatste grote stukken beschermd tropisch droog bos van Centraal-Amerika. Entreegeld tot Parque Nacional Palo Verde is 10 usd pp. De meest voorkomende vogelsoort is ongetwijfeld de Black-bellied Whistling Duck, die hier zeer grote dichtheden bereikt. Tussen de grote groepen Black-bellied Whistling Ducks kan men af en toe ook een Fulvous Whistling Duck onderscheiden. Andere algemene residente soorten zijn Wood Stork, Bare-throated Tiger-herons, Great Egrets, Cattle Egrets, Snowy Egrets, Little Blue Heron, Tricolored Heron, Green Heron, Black-crowned Night-heron, Roseatte Spoonbills, White Ibis, Purple Gallinule, Neotropic Cormorant, Anhinga, Northern Jacana en Limpkin. Tijdens de noordelijke winter is er ook een influx van overwinterende populaties van de meeste van de eerder vernoemde reigersoorten, waardoor de densiteit toeneemt en kan men ook enkele overwinterende eendensoorten verwachten; de meest algemene is de Blue-winged Teal, maar ook Northern Shoveler, en soms Northern Pintail en Green-winged Teal kunnen worden gespot. Ook American Coot is wel eens te zien. Iets moeilijkere soorten in het wetland zijn de Glossy Ibis, de steeds goed verborgen Sora en de zeldzame Jabirú. Rondom het water kan met 5 van de 6 ijsvogelsoorten verwachten van Costa Rica (Ringed, Belted, Green, Amazon en American Pygmee Kingfisher). In het tropisch door bos kan men een avifauna verwachten die erg typisch is en weinig affiniteit vertoond met de rest van Costa Rica. Zeer algemeen zijn de luidruchtige Rufous-naped Wrens, Common Ground-doves, Ruddy Ground-doves en Inca Doves zijn vaak te zien foeragerend op de grond evenals de White-tipped Dove. Ook algemeen zijn de Orange-fronted en Orange-chinned Parakeets en White-fronted Parrots; iets lastiger is de Yellow-naped Parrot. In Parque Nacional Palo Verde leeft trouwens ook een kleine populatie Scarlet Macaws. Ook Groove-billed Ani's en de fraaie Scissor-tailed Flycatchers (tijdens de noordelijke winter) en Brown-crested Flycatcher zijn erg algemeen, voornamelijk aan de bosrand en meer open gebieden te verwachten. In de buurt van opvallend gekleurde bloemen kan men interessante kolibriesoorten verwachten zoals de Canivet's Emerald, Steely-vented Hummingbird, Blue-throated Goldentail, Green-breasted Mango, Ruby-throated Hummingbird (tijdens de noordelijke winter) en Plain-capped Starthroat, de meest algemene en dominante is hier zonder twijfel de Cinnamon Hummingbird. Aan bosrand maar ook in het bos zijn de kleurrijke Black-headed Trogon en Turqoise-browed Motmot vrij algemeen. Als je wat meer het echte bos intrekt kan men ook enkele andere soorten verwachten zoals Barred Antshrike, Banded Wrens, en flocks van Yellow-throated Vireos, Tropical en White-lored Gnatcatchers, Tennessee Warblers, Rufous-capped Warblers, Northern Barred Woodcreepers en Yellow-olive Flycatchers. Met wat geluk kan je hier ook een Thicket Tinamou waarnemen of een groepje Crested Bobwhites. Ook roofvogels zijn hier goed vertegenwoordigt; Roadside Hawk en Gray Hawk zijn vrij algemeen. Zone-tailed Hawk, Hook-billed Kite is ook te verwachten. In de buurt van het wetland zijn ook vaak Snail Kites, White-tailed Kites en Common Black-hawks te zien. Collared Forest Falcon laat zich vaak horen, maar is zeer moeilijk te zien.
  
  
  Turquoise-browed Motmot Eumomota superciliosa & Clay-colored Thrush Turdus grayi (Wietze Janse)
  De linker is de nationale vogel van Nicaragua, de rechter van Costa Rica, verschil moet er wezen.
  
  
• Hacienda Solimar: Hacienda Solimar is één van de grootste veehouderijen van het land, maar bevat naast uitgestrekte weilanden enkele mooie stukken oud tropisch droog bos en een ook een groot wetland die jaarlijks overstroomt. Het is een zeer afgelegen en exclusieve plek, waar je enkel kan komen mits op voorhand reserveren. Hacienda Solimar bevat een eenvoudige lodge en catert voornamelijk aan vogelliefhebbers en natuurfotografen. Een rondleiding door Hacienda Solimar kan enkel in gezelschap van lokale gids Demetrio. Demetrio spreekt gebrekkig Engels maar is een absolute topgids die zijn gebied en de lokale avifauna door en door kent. In Hacienda Solimar kan je min of meer dezelfde soorten verwachten als in Parque Nacional Palo Verde. Hoewel het wetland nooit zo'n groot aantal individuen oplevert als in Palo Verde is Hacienda Solimar wel een zo goed als gegarandeerde locatie waar de zeldzame Jabirú kan gespot worden. Demetrio is immers steeds op de hoogte waar de Jabirú's het laatste gezien zijn. Voor de rest is Hacienda Solimar een zeer goede plek voor de wat moeilijkere soorten van het tropisch droog bos zoals de erg spectaculaire Long-tailed Manakin, en enkele roofvogels zoals Collared Forest Falcon, Gray-headed Kite en Crane Hawk. Dit alles grotendeels dankzij de excellente service en gedrevenheid van Demetrio. Ook staat het bos in Haciënda Solimar bekend om de Spectacled Owl en Ferruginous Pygmee Owl die Demetrio praktisch altijd weet te vinden, evenals de Pacific Screech Owl, die vaak een roost heeft in de buurt van de lodge. Verder bieden de uitgestrekte weilanden ook interessant habitat voor enkele leuke soorten zoals Double-striped Thick-knee, Eastern Meadowlark, American Kestrel, Laughing Falcon en Harris's Hawk.
  

Jabiru Jabiru mycteria (Wietze Janse)

Limpkin Aramus guarauna (Wietze Janse)

- Parque Nacional Rincon de la Vieja: dit nationaal park beschermt een 14 000 tal ha natuur de actieve Rincon de la Vieja vulkaan bevattend en zijn bosrijke flanken. Het nationaal park ligt op ongeveer één uurtje rijden van Liberia, de grootste stad van het noordwesten van Costa Rica en hoofdstad van de Guanacaste provincie. Liberia ligt op ongeveer 4 a 5 uur rijden van San José. In en rond Liberia en op weg naar Parque Nacional Rincon de la Vieja zijn verschillende hotels en lodges te vinden. Goed om weten is dat Parque Nacional Rincon de la Vieja (sector las Pailas) 's maandags gesloten is. Het nationaal park is erg populair voor de meer algemeen geïnteresseerde toerist en minder bekend als vogelbestemming maar is zeker een vermelding waard. Het woud in Parque Nacional Rincon de la Vieja vertoont namelijk een interessante overgangssituatie tussen het tropisch droog bos en het hogerop gelegen vochtigere nevelwoud, waardoor een zeer interessante mix ontstaat met invloeden van beide habitattypes. Aan te raden is de minder bezochte trails te bewandelen richting waterval en richting krater. Hier kan men de typisch bossoorten verwachten van Palo Verde en Hacienda Solimar, hoewel Long-tailed Manakin hier veel makkelijker is; het is hier één van de meest algemene soorten, maar ook Elegant Trogon en zelfs de erg schuwe Tody Motmot behoren hier tot de mogelijkheden. Ook fraaie soorten die je hier niet direct verwacht behoren hier tot de mogelijkheden in december 2012 zag ik eens in één vruchtendragende ficus boom zowel Golden-browed Chlorphonia, Yellow-throated Euphonia, Chestnut-mandibled Toucan, Keel-billed Toucan, Collared Aracari, Emerald Toucanet en zelfs Yellow-eared Toucanet (!!!). Ook de zeldzame Ruddy Woodcreeper behoort tot de mogelijkheden en hogerop kan je zelfs army-ants tegenkomen met interessante antbirds zoals Immaculate en Ocellated Antbird. Op weg naar de La Cangreja waterval kom je langs enkele rotsachtige natuurlijke graslanden waar men lokale specialiteiten kan verwachten zoals Botteri's, Rusty en Grasshopper Sparrow en de Rock Wren.

Tot zover deel 1, binnen enkele weken zal het tweede deel volgen.

Hierbij:
Als vogelliefhebber wordt je absoluut vertroeteld in Costa Rica. De verscheidenheid aan biotopen die het kleine land te bieden heeft zorgt voor een ongeëvenaarde concentratie aan vogelsoorten binnen een relatief kleine oppervlakte. Dit wil niet zeggen dat vogels kijken makkelijk is...vooral in de dichte, schaduwrijke wouden is het erg lastig om de vogels, vaak voorkomend in nerveuze zich snel voortbewegende "mixed species flocks" te observeren. Een lokale ervaren vogelgids vertrouwd met de bijzondere soorten en de plekken waar die te vinden is daarom sterk aan te raden.
Begeleide vogelreizen in groep met de auteur als lokale gids worden bijvoorbeeld aangeboden via Aratinga Tours (www.aratinga-tours.com). Aratinga Tours is een lokaal agentschap in Costa Rica gespecialiseerd in vogelreizen dat gerund wordt door Pieter Westra. Pieter zal 24/25 augustus ook aanwezig zijn op de Dutch Bird Fair.

Pieter Westra
www.aratinga-tours.com

Northern Tamandua Tamandua mexican (Wietze Janse)

Orange-bellied Trogon Trogon aurantiiventris (Wietze Janse)	Black-throated Trogon Trogon rufus (Wietze Janse)
Black-headed Trogon Trogon melanocephalus (Thomas van der Es)	Slaty-tailed Trogon Trogon massena (Wietze Janse)