Vorkstaartplevier en Oosterse Vorkstaartplevier - een kritische beoordeling van determinatiekenmerken

Naar aanleiding van waarnemingen van enkele moeilijk determineerbare vorkstaartplevieren Glareola in Nederland en Zweden onderzochten de auteurs de kenmerken die Oosterse Vorkstaartplevier G maldivarum van Vorkstaartplevier G pratincola onderscheiden. Door dit onderzoek werden bovendien enkele nieuwe of weinig bekende kenmerken bekend.

De witte armvleugelachterrand die, samen met de kortere en dus minder diep gevorkte staart, bekend staat als het meest betrouwbare kenmerk vertoont veel meer variatie dan meestal wordt gedacht. Het is dus belangrijk om een combinatie van meerdere kenmerken te gebruiken om tot een sluitende determinatie te komen. Net als bij andere steltlopers is het bij het determineren van een vorkstaartplevier van groot belang om eerst de leeftijd te bepalen. Hiervoor dient men op de hoogte te zijn van de variatie, het sleetverloop en de rui van elk verenkleed.

De volgende reeds bekende (of vermeende) kenmerken en hun variabiliteit worden besproken: 1 aanwezigheid van duidelijke witte armvleugelachterrand bij pratincola; 2 kortere buitenste staartpennen (vleugels projecteren 2-3 cm voorbij de staarttop) bij madivarum; 3 donkerdere bovendelen bij maldivarum; 4 uitgebreider oranjeachtige waas op onderborst (tot buik) bij maldivarum; 5 donkerdere bovenzijde van buitenste handpenschacht bij maldivarum; 6 dieper oranjebeige keelvlek bij maldivarum; 7 bredere zwart-witte keelomranding bij maldivarum; 8 beperktere hoeveelheid zwart in staart bij maldivarum; 9 omvang van rode snavelbasis in profiel gezien (geen bruikbaar kenmerk); 10 omvang van rood ondervleugelveld (geen bruikbaar kenmerk); en 11 wat kortere en minder spitse snavel bij maldivarum (geen bruikbaar kenmerk).

Vier nieuwe of weinig bekende kenmerken worden in detail beschreven: 12 kleurverschil tussen binnen- en buitenvlag van binnenste handpennen bij pratincola; 13 kleurverschillen tussen binnenste en buitenste armpennen bij pratincola; 14 vorm van het neusgat (korter en ronder bij maldivarum); en 15 minder rood op de onderzijde van ondersnavel bij maldivarum (bij adulte vogels).

Vier kenmerken worden genoemd die de determinatie kunnen ondersteunen: 16 tarsuslengte (korter bij pratincola); 17 lengte van zwarte mondstreep (langer bij maldivarum); 18 kleur van teugel (in adult zomerkleed)(donkerder bij maldivarum); en 19 oranjeachtige tint op zijkop en -hals bij maldivarum.

De variatie in de meeste van deze kenmerken wordt getoond op platen en foto\'s.

Bij het determineren van een Oosterse Vorkstaartplevier in Europa of elders buiten de reguliere gebieden dient eerst de mogelijkheid van een gesleten Vorkstaartplevier te worden uitgesloten. Van december tot juni zijn beide soorten \'veilig\' te onderscheiden maar van juli tot november zijn aan de determinatie bepaalde risico\'s verbonden. Een combinatie van meerdere kenmerken is dan wel sluitend maar alleen het vaststellen van een ondiepe staartvork en het ontbreken van een witte armvleugelachterrand volstaat niet.

Gerald Driessens, Pastoriestraat 16, 2500 Lier, Belgium
(gerald.driessens@pandora.be)
Lars Svensson, Runebergsgatan 4, 114 29 Stockholm, Sweden
(lars.svensson-lullula@telia.com)

Herkenning van Afrotropische Vorkstaartplevier

Tijdens museumonderzoek aan Vorkstaartplevier Glareola pratincola en Oosterse Vorkstaartplevier G maldivarum bleken, anders dan uit literatuur naar voren komt, Afrotropische ondersoorten van Vorkstaartplevier (G p erlangeri, G p fuelleborni, G p riparia) als groep met name in adult zomerkleed goed te herkennen.
Vergeleken met Palearctische Vorkstaartplevier G p pratincola doen bij Afrotropische de donkerbruine kopkap, de vaak dieper beige keelvlek, het regelmatig ontbreken van de bleke binnenrand van de keelvlek, de aanwezigheid van een lange zwarte mondstreep, de donkerbruine en warm roestbruin getinte bovendelen, de pekzwarte en sterk glanzende handpennen en de in verhouding (afhankelijk van geslacht!) donkerder grijze tot zwarte delen van de ondervleugel (nog) meer denken aan Oosterse Vorkstaartplevier. Zelfs juveniele vogels vertonen vaak de donkere kopkap. Het kan echter uitgesloten worden geacht dat juveniele van Aftrotropische en Palearctische Vorkstaartplevieren in hetzelfde gebied voorkomen.
Afrotropische Vorkstaartplevier is vrij gemakkelijk herkenbaar maar men dient op zijn hoede te zijn voor Palearctische Vorkstaartplevieren uit Noord-Afrika die soms verschillende kenmerken van Afrotropische vertonen.

Gerald Driessens, Pastoriestraat 16, 2500 Lier, Belgium
(gerald.driessens@pandora.be)

Baltic Gull at IJmuiden in September 2002

On 20 September 2002, an adult colour-ringed \'lesser black-backed gull\' Larus fuscus was observed among a group of Lesser Black-backed Gulls L f graellsii and European Herring Gulls L argentatus at IJmuiden, Noord-Holland, the Netherlands. The white ring was read (C09K) but the bird flew off before the plumage could be studied. The bird proved to be a Baltic Gull L f fuscus, ringed on 12 July 1996 at Savonlinna, Mikkeli, Finland (62:09 N, 28:24 E), at a distance of 1782 km from IJmuiden. This is the second ringing recovery for the Netherlands; the first was on 18 December 2001 on Vlieland, Friesland (ringed on 7 July 1995 at Kerikmäki, Mikkeli, Finland (C364)). Recently, the Dutch rarities committee (CDNA) has decided to remove all records from the Dutch list except for ringed birds of proven provenance. As a result, nine previously accepted individuals from 1992-2000 have been removed from the Dutch list. Therefore, these two sightings of colour-ringed birds are now the only two records of Baltic Gull on the Dutch list. If accepted, a colour-ringed bird photographed at Westkapelle, Zeeland, on 16 October 2004, also ringed in Finland, will be the third record.

Fred Cottaar, Lutulistraat 42, 2037 CB Haarlem, Nederland

Taxa names in Dutch Birding 

From 1 January 2005, Dutch Birding will use new names or new taxonomic treatments for several taxa (see table 1). For taxa on the Dutch list, these changes follow decisions taken by the Dutch committee for avian systematics (CSNA; Sangster et al 1999, 2003), as is the case for a number of changes introduced on 1 January 2002, 1 January 2003 and 1 January 2004 (cf Redactie Dutch Birding 2002, 2003, 2004). For WP taxa not (yet) recorded in the Netherlands, Dutch Birding follows the advice of CSNA members. From 1 January 2004, Dutch Birding follows Dickinson (2003) in stead of Sibley (1996) for all other taxa, unless the treatment is overruled by decisions published by CSNA and/or the editors of Dutch Birding. For English names of Palearctic taxa, mostly Beaman (1994) is followed.