Op maandag 14 februari 2022 ontdekte Geert Spanoghe een Zanggors (Melospiza melodia) bij Doel, Oost-Vlaanderen, België. Deze vogel werd later die dag ook in Nederland gezien.

België

Dominique Verbelen (Natuurpunt Studie) schreef onderstaande tekst over deze ontdekking (Noord-Amerikaanse zanggors zorgt voor grensdrukte | Natuurpunt).

Als onderzoeker aan het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) voert Geert tellingen uit in het kader van de Vlaamse Vogelatlas, één van de vele initiatieven waarmee het INBO en Natuurpunt de vinger aan de Vlaamse vogelpols proberen te houden. Dit monitoringsproject is er vooral op gericht om na te gaan hoe het gaat met soorten die hier ‘normaal’ voorkomen. Maar soms wordt tijdens zo’n veldwerk ook wel eens een dwaalgast ontdekt, zoals gisteren in de Belgischedreef in Doel. Om 13:44 dropte Geert ‘een bommetje’ in vogelkijkend België: ‘Zanggors, wassend in een plasje langs betonnen parking’. Een Zanggors is een kleine, eerder onopvallend bruingekleurde zangvogel uit de familie van de gorzen. De soort is algemeen in de Verenigde Staten maar het aantal waarnemingen op het Europese vasteland is erg beperkt. In België gaat het pas om de tweede waarneming: de eerste zanggors voor ons land werd op 30 september 2004 gevangen in Sint-Laureins, Oost-Vlaanderen, maar werd enkel door een handvol mensen gezien. De Zanggors van Doel was dus de eerste die door veel enthousiaste vogelaars in ons land gezien kon worden. Ook Nederlandse vogelkijkers volgden deze ontdekking op de voet: de tuin waarin de gors werd ontdekt, ligt immers vlakbij de Nederlandse grens en de vogel vloog - een beetje zoals verwacht - in de late namiddag dan ook naar Nederland, tot groot jolijt van 10-tallen toegestroomde ‘twitchers’ (twitchers zijn mensen die proberen zoveel mogelijk soorten te zien te krijgen, bv. binnen de grenzen van een land). De Zanggors was ook deze ochtend nog aanwezig en werd intussen al getwitcht door bijna 200 mensen. Net omdat deze dwaalgast slechts erg zelden op het Europese vasteland wordt waargenomen, zal deze vogel vast heel wat Belgische en Nederlandse vogelaars naar Doel (en het aangrenzende Emmadorp) lokken.

Noord-Amerikaanse zangvogels die als dwaalgast in ons land opduiken zijn erg zeldzaam. Naast de Zanggors werden eerder ook al twee Roodoogvireo’s Vireo olivaceus, een Katvogel Dumetella carolinensis, een Grijze Junco Junco hyemalis en twee Witkeelgorzen Zonotrichia albicollis vastgesteld. Waarom vogels verdwalen, is niet altijd duidelijk. Vaak gaat het om jonge, onervaren vogels die tijdens hun trek van noord naar zuid (of omgekeerd) ergens een verkeerde ‘afslag’ nemen. Ook aanhoudende winden kunnen vogels uit koers blazen. Soms worden vogels die boven zee vliegen, verrast door slecht weer en zijn ze verplicht om aan boord te gaan van het dichtstbijzijnde schip. Het gebeurt dat vogels als verstekeling aan boord blijven tot wanneer het schip aanmeert in een haven. Mogelijk is dat ook het geval voor de Zanggors (de plaats waar de vogel zich bevindt ligt immers maar op een steenworp van het Antwerpse havengebied). En als soorten dan ergens opduiken op een plek waar die normaal niet thuishoren, zorgt dat altijd voor de nodige opwinding bij vogelkijkers, soms met honderden mensen die naar die dwaalgast komen kijken. Natuurpunt wil alle waarnemers vragen om wagens regulier te parkeren, respect te tonen voor de privacy van de omwonenden en het nodige geduld te hebben. De vogel laat zich soms met tussenpozen van enkele uren niet zien maar duikt dan wel weer op, soms in België, soms in Nederland. Het reilen en zeilen van deze Zanggors kan je volgen op waarnemingen.be.

Zanggors Melospiza melodia, Prosperdorp, België, 19 februari 2022 (Joachim Pintens)

Nederland

Vanuit Nederlands perspectief bracht de melding van Geert de nodige opwinding teweeg. Net als België had Nederland één eerder geval van Zanggors, op 30 april 2006 op de Kabbelaarsbank, Zuid-Holland (Zanggors op Kabbelaarsbank in april 2006). Deze vogel was door slechts 10 vogelaars gezien, waaronder slechts één twitcher uit de top 25 (ondergetekende…). Het was dus een potentiële nieuwe soort voor bijna alle Nederlandse twitchers en omdat de ontdekplek nauwelijks meer dan 100 meter van de grens met Nederland was, leek er een kans(je) dat de vogel ook op Nederlandse grondgebied zou opduiken. De offensieve vogelaars die gelijk afreiseden werden beloond – rond 16:00 kwam de gors net aan de ‘goede’ kant van de grens terecht (in Emmadorp, Zeeuws-Vlaanderen, Zeeland) en begon te zingen in een haag in een tuin, nog geen 10 m binnen Nederland. Vanwege de afstand en de onzekerheid over de kans om hem in Nederland te zien kwamen veel Nederlandse vogelaars pas de volgende ochtend. De Zanggors werd kort na zonsopkomst teruggevonden in België, tot tevredenheid van de aanwezig Belgische twitchers en korte tijd later weer zingend aan getroffen in de Nederlandse tuin, tot tevredenheid van de Nederlandse twitchers. De grens is ter plekke niet fysiek te herkennen, maar dankzij Google Earth of andere apps kon precies worden vastgesteld in welk land de vogel aanwezig was, zodat ook de lijsttechnische kant van de waarneming zeker gesteld kon worden. Dit patroon herhaalde zich de dagen erna: ’s ochtends eerst in België (bij de slaapplek en later ook voerplek), daarna meestal enige tijd zingend in Nederland, dan weer in België en ‘s middags vaak lastiger te zien of zelfs onvindbaar. Hij zong regelmatig (what’s in a name…) en dat hielp bij het lokaliseren, ook als hij verstopt zat in een dikke haag. Op 18 februari was ik zelf op de plek en liet de vogel zich wederom prachtig zien en horen, en pleisterde hij zelfs even op een heg een dikke 40 m Nederland in. Hij werd in ieder geval op 22 februari nog gemeld. Het reilen en zeilen aan de Nederlandse kant van de grens kan je volgen op waarneming.nl.

De determinatie was eenvoudig. Oppervlakkig doet Zanggors aan een Rietgors Emberiza schoeniclus denken maar de bredere, meer afgeronde staart, zwaar gestreepte borst met samenklontering van strepen op de middenborst en koptekening met grijze middenkruinstreep, brede grijze wenkbrauwstreep en grijze wangvlek sluit alle gorzen en Nearctische ‘sparrows’ uit. Daarmee is het geval echter nog geen hamerstuk voor de twee betrokken dwaalgastencommissies: er zijn weliswaar meer gevallen in Europa, maar deze zijn vooral uit het voorjaar (april-juni; de ‘goede’ periode voor Nearctische sparrows) en een paar uit het najaar. Het voorkomen in de winter is niet eerder vastgesteld. In combinatie met de kans op een ‘ship-assisted passage’ (de locatie ligt immers niet ver van de vaarroute naar de haven van Antwerpen) zou dit nog roet in het eten kunnen gooien, maar dat lijkt wel een beetje spijkers op laag water zoeken. Toch ben ik blij dat ik die van 2006 ook heb ;-).

In totaal zijn nu 34 gevallen van Nearctische zangvogels vastgesteld in Nederland, verdeeld over 13 soorten (inclusief twee gevallen van Indigogors Passerina cyanea die in herroulatie zijn). Hiervan heb ik er 16 gezien (inclusief één Indigogors), waaronder drie Roodoogvireo’s en drie Grijze Junco’s (inclusief Cassiarjunco J h cismontanus). Toen ik begin jaren 1980 begon met twitchen zou ik al blij zijn geweest met ooit eentje… Een tweede Zanggors was nu net de soort waar ik ranglijsttechnisch niet op zat te wachten, maar dwaalgasten zijn nou eenmaal onvoorspelbaar en onberekenbaar en hij is alle andere vogelaars van harte gegund.

Enno B Ebels

Zanggors Melospiza melodia, Prosperdorp, Nederland, 14 februari 2022 (Eduard Sangster)

Zanggors Melospiza melodia, Prosperdorp, Nederland, 15 februari 2022 (Thijs Glastra)