De ontdekking

Het was er deze zomer, om verschillende redenen, nog niet van gekomen om een bezoekje aan het Fochteloërveen te brengen. Die drang is de laatste jaren ook wel ietsje minder geworden, aangezien we op de Noord-Veluwe tegenwoordig ook een aantal doelsoorten iets dichter bij huis kunnen zien. Maar evengoed blijft het gebied een bezoek meer dan waard. Zo bleek ook vandaag…

Het ‘toeval’ wilde dat ik in de ochtend van zaterdag 5 augustus op een ongewoon vroeg tijdstip al in Hoogeveen moest zijn, om iemand bij een vakantiebus af te zetten. Prima, bedacht ik mij vooraf: dan rij ik even een half uurtje verder noordwaarts en breng de vroege ochtend door in dit fraaie gebied, in de hoop op Kraanvogel en Slangenarend. Bij het oprijden van de toegangsweg, dwars door het gebied, blijkt dit een prima keuze. Het zonnetje komt achter een mooie lappendeken van wolken al voorzichtig tevoorschijn en het is bovendien windstil. Met open ramen rijd ik zo dwars door het gebied, in de hoop de warme klanken van roepende Kraanvogel al op te pikken. In de nog natte vegetatie ontdek ik al snel de eerste man Grauwe klauwier. Een eindje verder word ik blij verrast door een viertal Kraanvogels, op een open stuk niet ver van de weg. Een prachtig paartje met twee jongen, die statig door het gras stappen. Na deze een tijdje bekeken te hebben vliegen ze met diepe vleugelslagen op en soms zachtjes roepend vliegen ze prachtig tegen de achtergrond van de opkomende zon langs. Ik kan ze nog lang volgen en denk bij mezelf: veel mooier wordt het vanmorgen niet meer.

Achter het infocentrum ‘De Kraanvogel’ maak ik een korte wandeling, maar los van het prachtige licht, een paar vluchtende Witgatjes en een zingende Sprinkhaanzanger levert dat weinig op. Het is nog maar amper half acht, maar ik besluit met de auto toch weer de doorgaande weg af te rijden hopende op meer Grauwe Klauwieren of wellicht een eerste Slangenarend. Net voor de plek waar ik de eerdere man Grauwe klauwier had gezien stop ik de auto en scan ik de omgeving. Plotseling valt mijn oog op een opvallend felgroen bolletje bovenin een struik. Ik zet direct mijn kijker erop en weet binnen een nanoseconde dat ik hier een megaklapper te pakken heb. Fluoricerend groen, blauwige kop met zwart masker en roodgele keel: GROENE BIJENETER, roep ik hard in mijzelf!!! Wat volgt is een combinatie van euforie en een soort hyperventilatie, door de auto uit te springen, de telescoop op te zetten en de vogel zo spoedig mogelijk in beeld te krijgen. Dat lukt, maar vraag niet hoe. Ik sta in een berm van trilveen, zo lijkt het. Mijn handen trillen te veel om ook maar iets van de vogel vast te leggen, terwijl ik maar al te goed weet dat dat de enige manier is om deze waarneming geloofwaardig wereldkundig te maken. Maar de euforie is er niet minder om. Ik spreek mijzelf zachtjes moed in om vooral kalm te blijven, iets wat mij normaal prima af gaat, maar dit is er eentje waar ik als vogelaar alleen maar van kon dromen….

Wat hierna volgt zijn wat warrige digiscoopjes, die meer weg hadden van aquarellen, en een erg bibberige video-opname waar in menig appgroep vast smakelijk om gelachen is. Dat deert mij dan weer niet, want ik had in ieder geval iets herkenbaars vastgelegd. Ondertussen had ik de eerste plaatjes en kreten in de vriendenapp gegooid en de waarneming ingevoerd. Daarna volgen al snel de eerste reacties, van vrienden maar ook al van Dutch Birders. Verbazingwekkend hoe snel zoiets gaat. En dat terwijl ik ook vooral probeer om zoveel mogelijk te genieten van dit prachtbeest, want hij zit er in volle glorie en vol in het zonnetje!! Ik word wat gerustgesteld doordat de vogel zich begint te poetsen en het mij iets beter lukt om te digiscopen. In een volgend onbewaakt ogenblik is mijn scopebeeld echter leeg en kijk ik in het luchtledige. Wel hoor ik een aantal ijle roepjes en besluit ik direct de dictafoon-app te activeren. Het lukt mij zo om een aantal roepjes op te nemen, maar ik had geen idee in welke richting de vogel was verdwenen…

Groene Bijeneter Merops persicus, Fochteloërveen, 5 augustus 2023 (Benno van den Hoek)

Op dat moment zie ik een auto langzaam naderbij komen, met een verbaasde vogelaar/fotograaf die zojuist beelden had geschoten van de klauwieren. Mijn wazige phoneplaatjes doen hem wit wegtrekken en zachtjes mompelen, zonder klinkers. Een volgende vogelaar is een local die op de eerste melding is afgekomen en zo’n 10 minuten van het gebied woont. Samen blijven we de omgeving en alle struikjes scannen. Ergens heb ik toch de hoop dat de vogel in dit gedeelte met veel hogere struiken en kale toppen is blijven hangen, maar op basis van het wegebbende geluid is het goed mogelijk dat de vogel in zuidelijke richting is verplaatst. Er gaat bijna een uur sinds de ontdekking voorbij, als we Folkert Jan Hoogstra, zachtjes maar geconcentreerd scannend, voorbij zien rijden.

De herontdekking
Ik (Folkert Jan Hoogstra) was mijn dochter (Olivia) aan het aankleden toen ik telefoon kreeg van Willem Bosma. Ik drukte het weg en appte dat ik later terug zou bellen. Denkende dat het om de Waterrietzanger zou gaan die net daarvoor was doorgegeven. Nadat Olivia was aangekleed en in de Maxi-cosi zat, omdat ik haar naar haar oma zou brengen, keek ik weer op mijn telefoon en zag tot grote schrik een piep van Groene Bijeneter in Friesland. Ik opende de piep en zag Fochteloërveen staan. Vanaf dat moment was het stress. Ik belde gelijk Willem terug en sprak af dat ik hem in het veen zou treffen. Vervolgens even proberen rustig na denken of ik alle spullen voor Olivia bij me had waarna ik mijn moeder belde of ik haar iets eerder dan afgesproken kon brengen. Er werd niet opgenomen. Dan maar eerst naar het Fochteloërveen. Het goede nieuws was, dat het nog vroeg was en bewolkt. Aan de andere kant hebben we tijdens de Friesland Big Day van 2020 ook eens heel vroeg in de ochtend een Bijeneter gevonden die wel gelijk weg was. Ik was er dus niet gerust op. Ongeveer een half uurtje nadat ik de piep zag en ongeveer een uur na de vondst van Benno arriveerde ik op de Weperpolder. Ik zag Benno en Jan Kalsbeek staan en besloot door te rijden naar de bufferzone. Als de vogel nog in het gebied zou zitten achtte ik die plek kansrijk, want daar zitten veel insecten en zijn ook mooie bosjes die als uitkijkpost kunnen dienen. Weer terugdenkend aan die Bijeneter van 2020 die zich toen ook ophield in een groepje spreeuwen was ik alert toen een ik een groepje spreeuwen zag vliegen in het gebied. Ik scande de bosjes waar de groep zich bevond en zag ineens een groen met blauwe vlek. Dat moest em zijn! Superstress, want wat te doen? Eerst piepen of eerst bewijs vergaren. Het moment deed me namelijk sterk terugdenken aan het terugvinden van de Steppearend van Wolphaartsdijk, waarbij we besloten te piepen en dus geen bewijs hadden toen de vogel weg was. Toch kies ik ook nu weer voor piepen, wat door de stress eerst nog twee keer fout gaat. Daarna kan er gefilmd worden. Gelukkig bleef deze vogel wel even een tijdje zitten totdat de eerste twitchers arriveerden. Toevallig waren het Willem en Siska die als eerste arriveerden.

Groene Bijeneter Merops persicus, Fochteloërveen, 5 augustus 2023 (Folkert Jan Hoogstra)

Benno vertelt verder: de bijeneter blijkt hooguit een paar honderd meter opgeschoven, maar zit wat verder van de weg (op zo’n 100 meter) en tegen een groen decor van lagere struiken. Knappe terugvondst! Hier hangt de vogel nog een kwartiertje rond, waarna hij nog wat verder opschuift richting parkeerplaats en fietspad. Nu komt hij in de hoek waar steeds meer toegesnelde enthousiastelingen hem kunnen bewonderen. Wel wordt ons al snel duidelijk gemaakt dat het parkeren in de bermen niet toegestaan is. Waardering wat dat betreft aan de terreinbeheerders en boa’s van Natuurmonumenten die dit vanaf toen in goede banen komen leiden. Ondertussen geeft de Groene bijeneter een prachtshow weg, door zich (zij het op wat afstand) prachtig laat bekijken en regelmatig foerageervluchten maakt boven het open landschap, waarbij hij grote insecten vangt (onder andere een libelle). Meestal komt hij daarna in hetzelfde boompje terug. Ook produceert hij tenminste eenmaal een braakbal. Tijdens zijn vluchten laat de vogel ook regelmatig z’n ijle roepjes horen. Ik geniet volop, van de vogel uiteraard maar ook van de hele setting op deze fraaie locatie. Dat gevoel wordt versterkt door de felicitaties, handjes en zelfs een stevige knuffel die ik wat bescheiden in ontvangst neem. Ach, zeg ik dan vaak maar: ik blunderde er eigenlijk gewoon tegenaan, op zoek naar iets leuks. Wie verwacht zoiets ook, in een toch vaak iets tammere periode rond begin augustus. Ik hoopte ook vooral dat nog zoveel mogelijk vogelaars die onderweg waren de vogel nog zouden kunnen zien.

Tussen 9.00u en 10.25u is de vogel door vele tientallen vogelaars bewonderd, waarvan velen breed lachend verhalen hoe ze deze dwaalgast in 2010 bij Castricum hadden gedipt. Een buitenkansje in de herhaling dus. En dat terwijl de vogel ogenschijnlijk ongestoord blijft hangen in de bossagerand. Mogelijk geholpen door een jagende Boomvalk, of wellicht toch de doorbrekende zon, lijkt de vogel onrustiger te worden en net voor half elf kiest hij het luchtruim en zeilt over de bomenrand naar zuid weg. Helaas is er vanaf dan geen spoor meer van de vogel te bekennen. We blijven daarna met velen nog langs de bekende weg hangen en ook wordt er in een ruimere omgeving naar de vogel gezocht. Erg zuur zijn de druiven voor de (100-200?) mensen die na dit tijdstip nog arriveren. Zelf probeer ik ook nog mee te zoeken naar de gevlogen vogel, maar helaas tevergeefs.

Oh ja, tenslotte kwam het met die vooraf gehoopte Slangenarend trouwens ook nog goed. Een zinderend, biddend stipje boven de hei (als één van de 5 individuen) neemt echter rond de middag de prikkel weg om nog via het Dwingelderveld terug te rijden. Ik besluit meer dan tevreden huiswaarts te keren. Wat een ochtend, wát een vogel en wat een euforisch gevoel! Helaas wel met de aanblik van nog meer dan 100 vogelaars die in clubjes langs de lange veenweg nog aan het scannen zijn…

Op de terugweg herinner ik mij een gesprekje in de hele vroege ochtend in de auto over het geluksgetal 5, van degene die ik weg moest brengen. En dat we dan uitgerekend op 5 augustus om 5.00u in Hoogeveen moeten zijn. Maar dat ik op diezelfde 5e van de maand ook de 5e Groene bijeneter voor NL zou ontdekken had ik natuurlijk toen niet kunnen bevroeden. Wat een geluk! Ik geloof niet meer in toeval…

Deze vogel betreft het vijfde geval van Nederland. De voorgaande gevallen betroffen de volgende:

1. Texel 30 september 1961
2. Terschelling 19 mei 1998
3. Castricum 16 augustus 2010
4. Slikken van Flakkee 22 juli 2011

Naast de vogel van het Fochteloërveen waren er dit jaar nog een aantal meldingen in Noord en West Europa:

1. Le Pradet (Frankrijk) 31 mei
2. Kerludu (Frankrijk) 3 juni
3. Koutaniemi (Finland) 3 juni
4. Foula (Schotland) 10 juni
5. Edewecht (Duitsland) 14 juli

Ook hart van Nederland heeft er een item aan gewijd inclusief wat interviews.

Benno van den Hoek en Folkert Jan Hoogstra