In de ochtend van zaterdag 17 september 2011 was een vijftigkoppig gezelschap van de Belgische vogelwerkgroep Oost-Brabant op busexcursie naar de Oostvaardersplassen, Flevoland. Vanuit vogelkijkhut "De Zeearend" ontdekten zij om 12:26 uur een donkere valk die op insecten aan het jagen was. In ieder geval tot 12:50 uur kon de vogel door alle aanwezigen uitgebreid worden bekeken tussen en in de wilgen voor de hut en al snel was duidelijk dat het een heuse Eleonora's Valk Falco eleonorae betrof! De vogel bestreek geen groter gebied en was niet echt schuw. Verschillende aanwezigen konden de vogel fotograferen en tevreden vervolgde de groep de excursie. Daarbij kwam men op de terugweg een Nederlandse vogelaar tegen, aan wie de gefotografeerde vogel op een van de cameraschermpjes werd getoond. Deze persoon kon de vogel nadien helaas niet terugvinden. De waarneming lekte die middag helaas niet meer uit naar de rest van vogelend Nederland ...

Eleonora's Valk Falco eleonorae, Oostvaardersplassen, 17 september 2011 (Kathleen Geukens)

In de avonduren plaatste Gilbert Rijmenans als eerste de waarneming op waarneming.nl met als extra vermelding "Groter dan boomvalk, geen rode broek, gele poten". Vanzelfsprekend zorgde deze 'woeste' claim voor twijfelachtige reacties, maar algauw volgden enkele foto's die aangaven dat het menens was! Sommigen zagen er niet direct een Eleonora's Valk in en opties zoals melanistische Slechtvalk, Boomvalk of Torenvalk werden open gehouden. Dit kwam vooral door de lage resolutie van de aanvankelijk geplaatste foto's. Voor enkele tientallen mensen waren de foto's echter voldoende reden om daags erna de plaats van de waarneming grondig uit te kammen. Dit leverde helaas geen betrouwbare vervolgwaarneming meer op. Naderhand verschenen meer foto's op basis waarvan de determinatie kon worden bevestigd. De vermaarde Finse roofvogelexpert Dick Forsman, wiens oordeel doorgaans als leidend wordt gezien, reageerde als volgt:

"Voor mij is dit een prima tweede kalenderjaar Eleonora's Valk. Dat de vogel zo donker is, vormt natuurlijk al een sterke aanwijzing, maar ook de kleur en bandering van de staart zijn in dit geval erg belangrijk. De staartveren zijn verder kenmerkend voor een jonge Eleonora's (het zijn juveniele veren). Ook het feit dat de snavelbasis en oogring niet geel maar blauwachtig zijn, is een goede aanwijzing, omdat alle andere valken van deze leeftijd gele of oranje naakte delen hebben, terwijl deze bij vrouwtje Eleonora's Valk blauw zijn. De mensen die zeggen dat de proporties van de vogel verkeerd zijn voor een Eleonora's weten misschien niet dat de structuur van jonge vogels (inclusief exemplaren in hun tweede kalenderjaar) ZEER verschilt van die van adulte vogels!"


Eleonora's Valk Falco eleonorae, Oostvaardersplassen, 17 september 2011 (Jan Vanwinckel)


Eleonora's Valk Falco eleonorae, Oostvaardersplassen, 17 september 2011 (Jan Vanwinckel)

De waarneming is tevens bijzonder omdat het een vogel van de donkere vorm betreft. Eleonora's Valk kent een lichte en een donkere vorm, waarbij de verhouding in de populatie ligt op ongeveer 3:1. Ook onder de dwaalgasten in Noord-Europa zijn donkere exemplaren dus nog zeldzamer.

Indien aanvaard door de Commissie Dwaalgasten Nederlandse Avifauna betreft dit het eerste geval van Eleonora's Valk voor Nederland. De soort komt als broedvogel vooral voor op eilanden in en kustgebieden van de Middellandse Zee en is een dwaalgast in Noord-Europa. Het is een langeafstandstrekker die overwintert op Madagascar. Er zijn waarnemingen bekend uit Brittannië (5 aanvaarde gevallen waarvan geen enkele twitchbaar, de eerste in 1978, de laatste een overvliegend donker exemplaar gefotografeerd op 13 september 2008), Denemarken, Zweden (ondertussen zeker 16 aanvaarde gevallen!), Polen, Hongarije en Oostenrijk.

Eleonora's Valk Falco eleonorae, Oostvaardersplassen, 17 september 2011 (Jan Vanwinckel)

Een uitgebreidere serie foto's van de Eleonora's Valk in de Oostvaardersplassen is te vinden op waarneming.nl. Een persoonlijk verslag van de waarnemers omtrent deze ontdekking kunt u uiteraard later tegemoet zien op deze site en/of in ons tijdschrift Dutch Birding.

Garry Bakker