Kuhls Pijlstormvogel (Calonectris borealis) vanaf telpost 'De Vulkaan'

In de ochtend van donderdag 25 oktober 2018 waren Sander Bik (SB) en Rinse van der Vliet (RvdV) bezig met de dagelijkse trektelling vanaf de zeetrek-dependance van telpost ‘De Vulkaan’ bij Kijkduin (Den Haag). De voorgaande dag had het stevig gewaaid (NW 6) en daar was deze ochtend nog een WNW 4 van over. Gelukkig was het zicht aanzienlijk beter dan gisteren, maar behalve een Vaal Stormvogeltje en een paar jagers was er boven zee nauwelijks beweging. Boven land was dat wel anders door de bijna constante stroom Kramsvogels welke alle aandacht van SB opslokte. Enigszins jaloers nam RvdV de ondankbare taak op zich toch over zee te blijven turen. Inmiddels was ook Rob Berkelder aangesloten die even daarvoor nog op de reguliere telpost had gestaan, maar toch had besloten bij ons te komen staan. Heel kort daarna rond 10:00 uur kwam op circa 700m. afstand een laag keilende toch wel heel duidelijke Kuhls Pijlstormvogel het telescoopbeeld van RvdV binnenvliegen. Na enige ongelovige seconden hadden ook SB en RB de vogel in beeld. Deze bewoog zich tergend langzaam(!) in zuidwestelijke richting, daarbij op klassieke wijze heel laag kleine boogjes keilend en daarbij bijna continu lastig gevallen door een adulte Stormmeeuw. Na enkele nerveuze minuten(..) lukte het RvdV eindelijk de vogel te phonescopen, pff…, stijf van de adrenaline werd de waarneming (via via) als Calonectris spec. (maar vast een Kuhls) de wereld in geslingerd. Tien minuten later zagen Hans Reijke en Ton van Schie de vogel vanaf de kust ter hoogte van Monster.

Rinse van der Vliet

Kuhls bij de Maasvlakte

Op donderdag 25 oktober 2018 kreeg ik rond 10:20 vrij snel achter elkaar twee appjes (MaVla-groep) en een DB-Alert van een naar zuid vliegende Kuhls Pijl; ontdekt bij Kijkduin (Rinse van der Vliet e.a.) en even later vliegend langs Monster. Ik realiseerde me direct dat dit richting Maasvlakte was. Op dat moment bevond ik me in Rozenburg (ZH). Gelukkig was ik vrij snel in staat om naar de Maasvlakte te kunnen rijden, maar was wel bang dat ik toch te laat de kust zou bereiken, want pijlstormvogels kunnen immers snel vliegen ….

Net voor 11:00 kwam ik bij de telpost MaVla-2 aan, waar opvallend genoeg niemand stond. Wel zag ik Corné Stam in zijn auto zitten, die net wilde wegrijden. Ik vroeg of hij over zee had gekeken en iets gezien had. Hij was niet op de hoogte van de Kuhls en had die ook niet gezien. Ik liep snel naar de telpost en scoopte de horizon af van west naar noord. Bijna direct pikte ik de pijl op en Corné sloot aan. Vanuit de Maasmond vloog deze rustig over het water naar west met lange glijvluchten, flapte af en toe en maakte soms een korte boog. Dit moet die Kuhls zijn! Bizarre timing, direct na aankomst de pijl in de scope … Dank aan allen die de berichten via DB-Alerts en MaVla-app zo snel deelden! De vogel kwam steeds dichterbij en vloog op relatief korte afstand < 1 km. (lastig in te schatten) langzaam voorbij, waardoor we de vogel vrij lang konden bekijken. Ook omdat de omstandigheden gunstig waren (wel bewolkt, maar goed zicht, geen regen, niet te veel en uit de wind), was een donker bruingrijze bovenkant en lichte onderkant goed zichtbaar. Zo ook werden lichte, maar donker begrensde ondervleugels gezien en kon de grootte goed worden ingeschat, doordat de vogel steeds werd achtervolgd door de wat kleinere Storm- en/of iets grote Zilvermeeuwen. Juist nadat de vogel om de hoek van de dijk uit beeld was verdwenen, kwamen er nog wat vogelaars aangerend; in de opwinding niet gezien wie dat waren, maar nadat ze hoorden dat de vogel net uit zicht was, trokken zij gelijk weer door (ik hoop naar Westkapelle).

Na wat ingetogen felicitaties met Corné gingen we beiden weer ons eigen weg. Het was fijn te horen dat andere vogelaars de vogel naderhand ook nog op andere locaties hebben waargenomen en tonen met name de foto’s en filmpjes van de waarnemers bij Westkapelle voldoende details om tot een sluitende identificatie te komen.

Bart Brieffies

Kuhls Pijlstormvogel bij Ouddorp

Om 10:11 krijg ik een appje ‘Kuhls Pijlstormvogel op 1 km langs de Zandmotor’. Bij het lezen van het appje bedenk ik me geen moment en vertrek direct naar de telpost waar ik om 10:30u arriveer. Om 11:07u berichte Bart Brieffies in de Mavla-app dat de vogel inmiddels langs ‘het kruis’ van Maasvlakte 2 vloog. Dat kon niet meer mis gaan! Tot 11:35 bleef de zee leeg totdat ik ver op zee(3 a 4 km) een groepje klooiende meeuwen opmerkte. Ik hield het groepje een tijdje in de gaten. Na een paar minuten zie ik een vogel traag door het groepje heen glijden. Dit kon wel eens de Kuhls zijn! De vogel vloog recht op de telpost af en hoe dichter de vogel naderde, hoe zekerder ik werd. Op 1 km boog de pijl voor de telpost af en volgde de Oosterse Bollen (zandbank) verder naar zw. Onwerkelijk deze soort onder deze rustige omstandigheden op de telpost te zien.

Rinse en de Vulkaantellers, bedankt!

George Tanis

De Kuhls voorbij Westkapelle

Nadat het nieuws uit Den Haag zich landelijk had verspreid, toog een aantal Zeeuwse vogelaars naar de zeedijk van Westkapelle in de hoop de naar zuidwest vliegende Kuhls Pijlstormvogel op te pikken. Aanvankelijk werden de kansen laag ingeschat, maar toen de vogel ook vanaf achtereenvolgens de Maasvlakte (11:05 uur, Bart Brieffies en Corne Stam) en Goeree-Overflakkee (11:45 uur, George Tanis) werd opgepikt, steeg de spanning. Op de zeedijk van Westkapelle verzamelde zich bij het Kiek’uus een groep (voornamelijk Walcherse) vogelaars, die kennelijk allemaal vrij waren of ergens een gaatje in hun schema hadden kunnen vinden. Sommigen waren op tijd om een IJsduiker langs te zien vliegen, maar verder vloog er weinig over zee. Er stond dan ook maar weinig wind (WNW 3). De groep groeide uiteindelijk uit tot zo’n 20 man.

Ruim twee uur na de waarneming bij Ouddorp, om 13:57 uur, was daar het verlossende moment: Rob Sponselee pikte als eerste, nog zo’n twee kilometer ten noorden van het vuurtorentje, een laag tussen de golven vliegende pijlstormvogel op. Het was de Kuhls! Na enkele spannende ogenblikken had iedereen de vogel in beeld. Laag boven het water, met lange glijvluchten en soms een korte boog flapte de vogel op zijn gemak dichterbij, daarbij voortdurend lastig gevallen door een Geelpootmeeuw en enkele Kleine Mantelmeeuwen. Uiteindelijk passeerde de vogel de zeedijk op ongeveer 500 meter afstand. Ter hoogte van het vuurtorentje landde de Kuhls enkele malen kort om iets van het water te pikken, maar uiteindelijk koerste de vogel rustig en gestaag in zuidwestelijke richting verder.

Dankzij de lange waarnemingsduur is de vogel door alle aanwezigen uitgebreid bekeken, en dor enkelen ook gefotografeerd of gefilmd. De belangrijkste uitdaging was om Scopoli’s Pijlstormvogel (C. diomedea) uit te sluiten. Dankzij de korte afstand, de lange waarnemingsduur (tien minuten) en de prima weersomstandigheden was het meest cruciale onderscheidende kenmerk, het patroon op de onderhandvleugel, goed te beoordelen. De buitenste handpennen waren egaal donker gekleurd en misten de witte binnenvlaggen (‘vingers’) die bij een Scopoli’s zichtbaar zouden moeten zijn. Het witte deel op de onderhandvleugel was beperkt tot de dekveren en werd strak begrensd door donker gekleurde handpennen. De bovenzijde toonde vrij egaal donker met weinig kleurverschillen en zonder een sterk contrasterende diagonale donkere band over de bovenvleugels. De kop was iets donkerder dan de hals en de overige bovendelen, vooral rond het oog waardoor onder sommige hoeken een donker pterodroma-masker aanwezig leek. Ook het grote formaat (slechts 10-15% kleiner dan de meevliegende Geelpoot- en Zilvermeeuwen), de tamelijk zware bouw met dikke nek en forse snavel pleiten voor Kuhls. De manier van vliegen, traag en ‘relaxed’, met meestal 3-5 vleugelslagen afgewisseld door lange glijvluchten sluit Scopoli’s niet uit maar is wel klassiek voor het borealis-diomedea-complex.

Gealarmeerde zuiderburen wisten de Kuhls vervolgens op verschillende plaatsen langs de Belgische kust op te pikken, onder andere bij Wenduine (16:40 uur) en bij Oostende (17:25). Kennelijk heeft de vogel vervolgens voor de Belgische kust overnacht, want op vrijdag 26 oktober om 10:00 uur werd de vogel gemeld voor de kust van De Panne, nabij de Belgisch-Franse grens.

De datum voor de afterparty volgt nog…

Thomas Luiten & Pim Wolf

De Kuhls voorbij Wenduine

Toen de vogel bij Westkapelle gemeld werd, leek ons de kans toch wel reëel dat hij ergens langs de Belgische kust op te pikken moest zijn. Stijn Baeten, Wout De Rouck en Rens Hendrickx waren in de omgeving van Zeebrugge bosjes aan doen, en hadden halsoverkop besloten om vanaf het uitkijkpunt in Wenduine over zee te gaan kijken. Elie Coremans en Joachim Pintens zaten bij de biep van Westkapelle nog in de les, die ze pas bij de volgende pauze mochten verlaten… Om 15u konden ze dan eindelijk vertrekken vanuit Gent richting Wenduine, een uur later dus. Iets na 16h vervoegden ze zich bij wat later de Wenduine crew genoemd zou worden, in volle afwachting van de Kuhls die toch stilaan zou moeten passeren!

Omstreeks 16u30 zei Stijn voorzichtig alarmerend “Ow, wa’s da”, en ja hoor: ten noorden van het uitkijkpunt zagen we een laagvliegende, donkere vogel ver boven zee, achtervolgd door enkele meeuwen. De allereerste indruk was een juveniele jager, met een donkere bovenzijde. De vogel wisselde lange glijpauzen af met enkele diepe slagen. Regelmatig keilde de vogel, waarbij de lichte ondervleugels, buik en borst sterk contrasteerden met de egaal donkere bovendelen. Eenmaal wat meer gedraaid viel de jager optie af, de vogel ontbeerde de gespierde, geblokte indruk die jagers geven. Hij vloog laag over het water, slechts enkele malen maakt hij een hogere bocht (meer dan 5 meter boven het wateroppervlak). Geregeld verdween hij achter een golf en zagen we hem even niet, ondanks de kalme zee en hoogte van ons uitkijkpunt. De vleugels waren lang, bij het glijden licht gehoekt en neerwaarts gebogen. Gezwind bewoog de vogel zich verder in zuidwaartse richting, waarbij we afwisselend de bovenzijde en onderzijde te zien kregen. De vlucht leek moeiteloos. Enkele achteloze, maar diepe slagen, afgewisseld met glijvluchten van 10-20 meter. De meeuwen konden dit tempo echter niet volgen en haakten af. De vogel bevond zich ondertussen op 12h, dus dichter kwam hij niet. Nog steeds op grote afstand. In profiel duidelijk een pijlstormvogel van het grotere type. Geen lange nek en staart, die jonge en immature Jan-van-Genten uitsluiten. Tijdens de glijvluchten vielen de duidelijk neerwaarts gebogen, licht gehoekte vleugels goed op. De bovendelen leken egaal donkerbruin te zijn. Het donkere weer zat er wellicht wel voor iets tussen. Door de afstand en de belichting geen lichte tekening op de bovenstaartdekveren kunnen zien. De onderdelen waren duidelijk ongetekend. Geen vlek op de buik te zien, noch diagonaalbanden in de oksels. Dit laatste kan natuurlijk lastig te zien zijn op dergelijke afstand. Door de afstand was de tekening op de onderzijde van de hand ook niet goed vast te stellen. Grootte-inschatting moeilijk. Was aanzienlijk groter dan de kokmeeuwen die erachter zaten. Niet in rechtstreekse vergelijking met grotere meeuwen gezien.

Finaal vloog de vogel gestaag verder, zo nu en dan achterna gezeten door enkele meeuwen. Het was bijna 16u50 toen de vogel werd losgelaten, ergens ter hoogte van De Haan. Nadien is hij nog opgepikt in Oostende door Hans Matheve, en werd hij daar ook nog gezien door Joachim en Elie, die na het verlaten van het uitkijkpunt nog snel doorgereden waren naar Oostende in de hoop hem daar nog wat beter te zien.

Joachim Pintens & Stijn Baeten

De Kuhls voorbij Oostende

Een langs vliegende Kuhls Pijlstormvogel ergens halfweg Nederland: leuk, maar weer over tot de orde van de dag (werk). Na de melding van dezelfde vogel langs de Maasvlakte en vervolgens Ouddorp begon het bij enkele Belgische vogelkijkers toch al wat te kriebelen. Zouden we preventief vertrekken of toch nog eerst de passage langs Westkapelle afwachten? Het werd het laatste, want het blijft toch wat gissen of de vogel effectief langs de Belgische kust komt vliegen... Wanneer de vogel in Westkapelle opgepikt én als echte Kuhl's herkend werd, ging het plots snel: vertrekken!

Mijn plan om samen met Johan op de Westdam in Zeebrugge de vogel op te wachten werd snel veranderd door een binnen gelopen bericht dat de vogel reeds Zeebrugge (trektelpost Fonteintjes) zou zijn gepasseerd. Dan maar naar Oostende! Anderen opteerden om hun kansen in Wenduine te wagen. Toen volgden minuten/uren van wachten en speuren over een quasi lege zee, tot het verlossende telefoontje van Wenduine dat ze hem hadden! Dit moest lukken, ik kon Wenduine gewoon zien liggen. Alsof het nog niet akelig genoeg was of ik hem al dan niet zou kunnen oppikken schoof de vogel naar mijn aanvoelen tergend langzaam op. Waar bleef die nu, gvd!

De opluchting was dan ook groot toen ik hem vanop afstand kon oppikken. Het duurde niet lang of hij werd lastig gevallen door meeuwen en werd dan ook kwijt gespeeld. Gelukkig kon ik de vogel wat later en dichter bij de dam terug oppikken en blijven volgen tot hij pas rond 17u25 echt passeerde langs de dam. Zo traag ging hij, dat twee waarnemers van Wenduine de vogel opnieuw konden zien in Oostende.

De vogel kon langdurig bekeken worden en was quasi constant zichtbaar. Vaak lastig gevallen door meeuwen waarmee de grootte kon vergelen worden, vaak glijdend met lange slanke en gehoekte vleugels, maar ook geregeld actief vliegend door het ontbreken van wind. Hoewel duidelijk herkenbaar als een Kuhl's/Scopoli's, was het in Oostende helaas niet mogelijk om kenmerken te zien die de ID op soortniveau toelaten.

Het traject van de vogel en de aangehouden snelheid (ca 20km/u) kloppen perfect om er van uit gaan dat het één en dezelfde vogel betreft.

Bedankt aan de ontdekkers en iedereen die heeft bijgedragen aan de vlotte communicatie!

Hans Matheve

The day after

Gisteren moest ik werken en geraakte ik helaas niet weg om de Kuhls op te wachten aan de Belgische kust. Balen, maar niets aan te doen.

Net voor ik ging slapen kreeg ik plots de ingeving dat, de gemiddelde snelheid van de vogel in acht nemend, de vogel niet veel verder dan Oostende moet geraakt zijn voor het donker werd. Als er dan op zee overnacht word bestaat er dan toch nog een extreem kleine waterkans dat de Kuhls nog een deel van onze kust moet passeren. Genoeg voor mij om toch mijn kans te wagen, en met hoop maar weinig verwachtingen ben ik dan toch maar naar De Panne gegaan.

Na een tijdje turen over een vrij lege zee had ik eigenlijk de hoop al opgegeven. Dan, om 09u46, kreeg ik niet ver achter de branding een keilende vogel in beeld. Dit kan niet, het is de Kuhls! Volledig in extase probeerde ik enkele mensen te bellen via siri om het te melden, want ik wilde de vogel niet uit het oog verliezen. Hoeveel geluk kan een mens hebben. Op dit moment was het water op zijn laagst en de vloedlijn dus nog een eind van mij weg, maar de vogel vloog niet ver achter de branding en zat heel de tijd binnen 500m. Door de tele was de Kuhls echt zeer goed te zien, de kleur van de snavel kon ik bij momenten zelfs zien, en wat een fors beest, een pak groter dan een stormmeeuw die even passeerde. De donkere handpennen, welke ze in Westkapelle goed hadden gezien, vielen zeer goed op. Enkele filmpjes gemaakt, maar deze zijn niet van super kwaliteit, maar de Kuhls staat er op, vooral om het toch te kunnen bewijzen. Op zijn gemak vloog de vogel zeer langzaam naar in zuidwestelijke richting met steeds enkele vleugelslagen makend om dan een eind laag over de golven te glijden, steeds maakte hij dan een hoge boog naar noord en begon opnieuw. Dit heb ik een half uur lang kunnen bewonderen en op die tijd was de vogel nog geen 200m opgeschoven naar zuid. Aangezien de vogel niet ver achter de branding zat besloot ik mijn kans te wagen om naar de vloedlijn de gaan om daar wat foto’s te proberen nemen. Helaas heb ik de vogel daar niet meer gevonden en daarna niet meer gezien.

Wat een dag was dit! Goed gegokt en gewonnen. Ik geloof het zelf nog steeds niet goed. Dit was echt een memorabele onvergetelijke waarneming!

En zoals Hannibal Smith zou zeggen: “I love it when a plan comes together”.

Wouter Van Gasse

Indien aanvaard betreft dit de zesde zekere Kuhls Pijlstormvogel en de eerste die langsvliegend is gedocumenteerd. De eerdere 5 gevallen betroffen allen vondsten. De circa 30 eerdere meldingen van Calonectris spec. (waaronder elf aanvaarde gevallen) konden door de afstand en het ontbreken van beeldmateriaal nooit tot op soort gedetermineerd worden.