Op 20 augustus zette ik (Arjan Boele) om 06:30 uur op telpost De Horde langs de Lek bij Lopik, Utrecht, de Trektellen-app aan, voerde de telomstandigheden in (zicht 20.000 meter, bewolking 6/8, ZW2 Bft, 11°C) en enkele minuten later de eerste soort (2 Bonte Strandlopers naar ZW). In het eerste teluur arriveerden ook Frank Engelen, Gert Vonk en Kees de Leeuw, waarmee we voor het eerst na de zomervakanties weer een ruime bezetting hadden. Het was een mooie, rustige ochtend en we hoopten op bijvoorbeeld de eerste Visarend van het seizoen. Daar gingen ook al snel de eerste gesprekken over. Volgens ons “kon er toch wel weer van alles” dus we scanden met goede moed het luchtruim om ons heen. Niet alleen het noordoosten, de kant waar we de vogels in deze tijd vandaan verwachten, maar ook achter ons over de Lek. Zwaluwen kan je daar gek genoeg soms beter zien doortrekken, een Kleine Zilverreiger wil daar nog wel eens vandaan komen, etc. Om 08:04 uur zag Frank daarvandaan een grote vogel snel komen aanvliegen. Een donker beest met veel wit op de onderzijde gleed en vloog met lange puntige vleugels strak de Lek op. ‘Wat komt hier aan … wat komt hier aan… is dat een Jan-van-gent … ja een Jan-van-gent!!!’. Iedereen stond direct paraat in grote consternatie. We hadden hier aan de Lek in het binnenland al zo vaak gehoopt op een stevig zeebeest. Het zal toch niet waar zijn? Maar ja: echt een gent! Drie ratelende camera’s hadden het beest al na enkele seconden op de plaat. Maar nee, nee. Wat is dit? Zo’n lichte buik, donkere kop en bovenkant, die lichte snavel…. door verrekijker en zoeker van de camera zagen we dingen die ons direct alarmeerden. Ja, er vloog absoluut een gent maar,… is dit geen booby? … Is dit een Bruine Gent?!!! 

Bruine Gent Sula leucogaster Brown Booby, Lopik, Utrecht, 20 augustus 2017 (Arjan Boele). De eerste foto vlak na ontdekking!

Soepel vloog de gent in gracieuze vaart voorbij. Op boomkruinhoogte tot laag over het water. Op de geluidsopname is onze twijfel, verbazing en enorme opwinding te horen. De gent volgde de Lek (minimale afstand naast de telpost ca. 180 meter) waarbij twee bomen kort het zicht op de vogel ontnamen. Een Kievit bemoeide zich ermee waardoor de vogel een halve duik maakte zonder het water te raken. Bij een zuidoostwaartse knik in de loop van de Lek twijfelde de vogel even over zijn route maar bleef deze toch stroomopwaarts volgen. Na 2 minuten en 20 seconden verdween de vogel uit beeld achter de dijk.

Een Bruine Gent…. maar dat kan toch helemaal niet! En al helemaal niet op De Horde! Ik heb de soort vaker gezien (Mexico, Eilat) en dit voorjaar op 11 april als dwaalgast op de telpost van Cape May USA, in een stroom van 3000 Jan-van-Genten, maar hier op De Horde, nee dat kan echt niet. Direct nadat de vogel uit zicht was sloeg ik alarm via de app-groepen Vogelaars Utrecht en Trektellen; ‘Gent over de Lek richting Vianen!! (lijkt op Bruine Gent…..). Foto’s gemaakt. Ehhhhhh…. Check de Lek!’ Ja, je moet toch een slag om de arm houden, want was het echt geen onvolwassen Jan-van-gent en lieten we ons gek maken? Even later appte ik ook een foto van de vogel waarop toch echt een Bruine Gent stond. Herman Bouman (dank) zette het nieuws direct landelijk door via een DB-alert en vanaf dat moment werd gepost langs rivieren ten oosten van De Horde.

Tegen de verwachting in werd de vogel niet in Nederland teruggevonden maar wel op een kleine zandafgraving in Tinholt, Duitsland net over de grens bij Twente (11:10-11:14 uur; ca. 147 km vanaf De Horde) en later zelfs bij Bremen (rond 14:00 uur, ca. 285 km). Het was blijkbaar een fitte vogel. De drie plekken liggen exact op één lijn naar het noordoosten en een vergelijking van de foto’s (De Horde en Bremen) tonen o.a. overeenkomstige versleten veren in beide vleugelpunten wat duidelijk maakt dat het om dezelfde vogel gaat. Het eerste traject werd met een snelheid van c 46 km/h afgelegd, het tweede deel vloog de gent gemiddeld rond de 50 km/h. Met een zuidwestenwind (3 Bft rond 08:00 uur) is dat een prima snelheid voor de soort.

Bruine Gent Sula leucogaster Brown Booby, Lopik, Utrecht, 20 augustus 2017 (Arjan Boele & Kees de Leeuw)

Een adulte Bruine Gent is niet moeilijk te determineren. Typisch zijn de egaal donkere bovendelen met een scherpe overgang naar een witte buik en de lichte ondervleugel door donker omgeven behalve naar de buik toe. Verder vallen de lichte snavel (en gele poten) op. Een vergissing met het juveniele kleed van de Jan-van-gent ligt het meest voor de hand maar deze is o.a. niet zo egaal donkerbruin van boven en heeft een lichte band over de staart. Het egale donkere kleed met de witte buik sluit ook de andere tropische genten uit.

Ja daar stonden we dan, perplex na te genieten. In de stroom reacties de rest van de dag kwam het woord ‘bizar’ zeer vaak voorbij of zoals Luuk Punt het verwoordde ‘Bruine Gent met de B van bizar’. Wat een ongelofelijke soort op een telpost in het binnenland! Bijna 20 jaar geleden ben ik hier gaan tellen met het idee dat het wel goed is om langs de Lek te gaan staan voor bijvoorbeeld een stern of Visarend en een dag eerder hadden we ons 9500e teluur volgemaakt. Na twee Lachsterns op 6 mei was dit de tweede nieuwe telpostsoort dit jaar en in totaal hebben we nu 224 soorten langs zien trekken (excl. exoten). Vooral op de vele stille uurtjes hebben we het geregeld gehad over soorten die eventueel zouden kunnen maar een Bruine Gent stond daar toch echt niet tussen. Jan-van-gent hadden we wel op ons voorspellijstje staan maar die hebben we nu na 20 jaar tellen nog steeds niet. En die eerste Visarend van het seizoen, die kwam een dag later net als een deel van de nasleep (krant, radio).

Indien aanvaard door de CDNA is dit de eerste Bruine Gent voor Nederland en ook voor Duitsland zou het de eerste kunnen worden. De Horde zou daarmee in het mooie rijtje van telposten komen waar deze eeuw een nieuwe soort werd ontdekt: Westkapelle Zl (Wilsons Stormvogeltje), Kamperhoek Fl (Keizerarend, Glanstroepiaal), Loozerheide, Weert NB (Spaanse Keizerarend), De Vulkaan, Den Haag ZH (Jufferkraanvogel) en Maasmond, Maasvlakte (Bonte Stern).

De Bruine Gent is een vogel van tropische zeeën. Zeldzaam in Zuid-Europa met in ieder geval waarnemingen in Spanje (minimaal 11 gevallen), Italië (minimaal 5 waarbij op 18 juli 2017 een adulte vogel langs de NW-kust) en Portugal (minimaal 4). In Ierland zijn er 3 gevallen maar slechts 1 levend.

Als we het goed hebben is de vogel die langs De Horde (50 km landinwaarts) kwam, indien aanvaard, de eerste in het Europese binnenland. De waarneming doet wel wat denken aan recente waarnemingen van andere ‘extreme zeevogels’ op het vasteland van Europa zoals een verzwakte Bulwers Stormvogel in Zuid-Duitsland op 20 juli 2015 (op 500 km vanaf de Noordzee en Middellandse Zee, Hachenberg et al. 2017, Dutch Birding 2017:3) en een fitte Roodpootgent op Lac de Sainte-Croix, Frankrijk van 2 t/m 14 juli 2011 (80 km landinwaarts vanaf de Middellandse Zee).

Arjan Boele & Frank Engelen

Verbijsterde trektellers, telpost De Horde, Lopik, Utrecht, 20 augustus 2017 (Arjan Boele). Deze foto is op DE dag om 09:28 uur gemaakt en dus ruim een uur nadat de vogel passeerde. Het lijkt weer rustig op de post…. maar dat is schijn! Op deze foto van links naar rechts: Kees de Leeuw, Frank Engelen & Gert Vonk (Frank kijkt hier toevallig exact in de richting waar de gent vandaan kwam).