Arjan Dwarshuis 2019. Meulenhoff, Amsterdam. Paperback, 384 pp. Prijs: € 22,99.

Arjan Dwarshuis kennen wij allemaal. Wij hebben zijn reis gevolgd hier op de DB-site, wij hebben hem gesponsord, wij hebben zijn film gezien en drinken elk najaar een biertje (of twee) met hem in Tante Pé op Vlieland. Nu is er dan eindelijk de autobiografie over zijn wereldrecord vogelen in 2016. Een queeste die hem langs 40 landen, 5 continenten en, na vele omzwervingen, op een totaal van 6852 vogelsoorten brengt. Het jaar 2016 is goed uitgekozen. Het is een El Niño jaar en mede daarom treft hij het met de wat drogere omstandigheden in een aantal landen rond de evenaar waar anders de regentijd het vogelen nagenoeg onmogelijk zou maken. Ook is 2016 een schrikkeljaar. In het boek is geen soortenlijst opgenomen, maar een link naar observado.org. Hier lees ik dat Dwarshuis op die bewuste schrikkeldag 29 februari 2016 zeven nieuwe vogelsoorten heeft gezien. Alle beetjes tellen.

Het is een boek geworden in de traditie van Redmond O’ Hanlon; samen met vrienden de wildernis intrekken, vele tegenslagen doorstaan en uiteindelijk die ene vogelsoort kunnen bijschrijven. Naast dit hoofdthema zijn er nog twee onderliggende motieven. Het eerste gaat over de jeugdjaren van Dwarshuis waarin hij beschrijft hoe hij van een jonge natuurliefhebber, die met zijn ouders al verre landen bezocht, geworden is tot een topvogelaar. Het andere motief is de vernietiging van de natuur die hij tegenkomt, de ontbossing, de sporen van jacht op vogels en ga zo maar door. Gelukkig weet Arjan in het boek hier ook een aantal positieve ontwikkelingen tegenover te zetten. In korte hoofdstukjes zonder nummering wisselen hoofdthema en onderliggende motieven elkaar af. Dat geeft het boek de benodigde variatie en dynamiek.

De eerste kennismaking met Dwarshuis was voor velen zijn optreden in het spelprogramma ‘In de ban van de condor’. Hij stal de harten van menigeen toen hij, nadat de spelleiding besloten had de eerder gevormde duo’s te veranderen, zijn rug recht hield door dit een stap te ver te vinden en uit het spel stapte. Met het risico zijn grootste verovering, Camilla, te verliezen. Arjan weidt nog een hoofdstukje aan dit voorval.

Dwarshuis doet zijn recordpoging het jaar volgend op het wereldrecord van Noah Strycker, een Amerikaan over wiens boek hier eerder een recensie verscheen. Hij biecht eerlijk op dat hij het reisschema van Strycker als uitgangspunt heeft gebruikt en hierop verder is gaan bouwen. De naam van Strycker komt slechts af en toe terug, b.v. als Dwarshuis meldt dat hij in een bepaald land het slechter of juist beter heeft gedaan dan zijn Amerikaanse voorganger. 

Voor vogelaars die nog niet zoveel gereisd hebben buiten Europa, is dit een inspirerend boek. Arjan kent de laatste ontwikkelingen op ornithologisch gebied en ziet vogels die bij wijze van spreken een maand ervoor nog nieuw waren voor de wereld. Ooit gehoord van de Cinereous Owl in Rancho La Noria, Mexico? Dwarshuis zag als vanzelfsprekend deze - pas in juni 2015 ontdekte - uil. Verder komen de meest waanzinnige vogels voorbij (erg handig om Google afbeeldingen open te hebben tijdens het lezen), maar evenzeer geniet Dwarshuis van de vogelaars-vogels; kleine bruine vogeltjes die superzeldzaam zijn en waarvoor je uren moet zoeken in een ondoordringbare jungle.

Dwarshuis heeft voordat hij op reis ging veel de publiciteit gezocht en mede daardoor lukte het hem om in de meeste gebieden topgidsen te regelen. Zonder lokale gidsen is een dergelijke onderneming onmogelijk. Naast topgidsen is hij in veel landen vergezeld van vogelvrienden uit Nederland. Deze worden opgevoerd met hun voornamen, maar wie enigszins bekend is met de (Haagse) vogelaarsscene weet wie dit zijn. Ook openden voor hem deuren die voor anderen gesloten blijven. Zo beschrijft hij dat hij in het Kakum National Park in Ghana ’s nachts in het park mag verblijven in een boomhut. Ik herinner mij van enkele jaren geleden dat we met ons reisgezelschap voor het donker dit park moesten verlaten.

Arjan spaart zichzelf niet in het boek. Hij beschrijft dat hij in het begin van zijn reis af en toe aardig gestrest was en daardoor snel kon uitvallen tegen slechte gidsen en treuzelende douanebeambten en zelfs een keer een vriend die hem ophaalde van het vliegveld schoffeerde. In retrospectief ziet hij zichzelf gedurende de reis relaxter worden en biedt hij zijn excuses aan degenen die het met hem te stellen hebben gehad. Ook vermeldt hij dat hij de nodige kritiek heeft gehad op al die vliegreizen van hem. En dat hij die kritiek enerzijds wel begrijpt. Hij eindigt het boek met de mooie woorden: “Ben ik een ander mens geworden na deze reis? Absoluut. Ik ben me er vooral van bewust geworden hoe ongelooflijk bevoorrecht ik ben dat ik dit heb mogen doen…Reizen, maar ook natuurbescherming is een luxe, iets waar we als rijke westerse mensen nogal makkelijk over praten. Maar besef goed dat miljarden mensen niet eens in hun primaire levensbehoeften kunnen voorzien. Dan is het extra bewonderenswaardig dat velen van hen er alsnog alles aan doen om de natuur te redden. Soms met gevaar voor eigen leven. Uit pure liefde. ”

Het boek geeft uiteindelijk geen antwoord op de vraag hoe een mens zoveel vogelsoorten kan herkennen, een jaar kan volbrengen met zo weinig slaap, geen dag ziek is geworden en altijd maar gefocust blijft op nieuwe soorten. Dat had ik ook niet verwacht. Om met Cruijff te spreken: pas door er aan te beginnen, dan ervaar je het pas. Volgens Arjan is is er nog ruimte voor verbetering in zijn aanpak! Dus wie durft? Er is wel haast bij want van sommige vogelsoorten die Dwarshuis heeft gezien zijn er nog maar enkele tientallen in leven.

Het is kortom een heerlijk boek om te lezen. Een must-read voor elke vogelaar. Maar om toch nog wat kleine kritische opmerkingen te maken: de foto’s zijn wat donker afgedrukt en waren veel beter tot hun recht gekomen op glanzend papier. Verder vind ik het wel heel opvallend dat Arjan meerdere keren nog net in het laatste daglicht of nog net in de laatste minuut voor vertrek toch nog die gewenste vogelsoort ziet. Maar misschien was het ook echt zo.

Paul Gnodde