Frédéric Jiguet & Aurélien Audevard 2018. KNNV Uitgeverij, Zeist. ISBN: 978 905011 6411. Paperback, 368 pp. Prijs: € 39,95.

Zeldzame vogels van Europa is naar eigen zeggen ‘de eerste complete fotogids over alle dwaalgasten in Europa: met 2000 foto's van ruim 460 (zeer) zeldzame vogelsoorten van Europa en een groot deel van het West-Palearctische gebied. Per soort biedt deze gids een korte beschrijving met diagnostische kenmerken van het verenkleed, aangevuld met informatie over gedrag, roep en habitat. De talrijke foto's laten per soort de verschillende kleden en ook ondersoorten zien. De kaarten geven inzicht in de verspreiding tijdens het broedseizoen en in de winter. Dit is een onmisbare gids voor iedereen. Het gaat om soorten die je in andere vogelboeken slechts sporadisch aantreft: meestal met weinig of geen foto's en verspreidingskaarten.’

Deze uitgave is een vertaling van de originele Franse uitgave uit 2016 (Tousles Oiseaux rares d'Europe). Eerst maar het goede nieuws: sinds 1997 (Photographic Handbook of the Rare Birds of Britain and Europe, Dominic Mitchell & Steve Young) en eerder Rare birds of Britain and Europe (Lewington, Alström & Colston, 1991) is er geen gids verschenen die specifiek focust op zeldzaamheden en de gewone soorten overslaat (want die worden bekend verondersteld of komen in andere gidsen voldoende aan bod, zoals ‘Alle vogels van Europa’ van dezelfde auteurs). Naast een product van 25 jaar vooruitgang in determinatiekennis en in taxonomische inzichten, is deze gids ook vernieuwend omdat gekozen is voor ‘uitgeknipte’ foto’s in plaats van tekeningen. Met gemiddeld ruim vier foto’s per soort kunnen verschillende geslachten, leeftijden en houdingen worden getoond en dit geeft de gids een duidelijke meerwaarde ten opzichte van tekeningen, die altijd proberen om de grootste gemene deler te illustreren in plaats van een echt individu. Een minpunt bij deze opzet - en hier begint het minder goede nieuws - is dat niet bij elke foto plaats en datum (maand) is vermeld, iets wat belangrijk is om de foto te ‘snappen’, zeker bij vogelsoorten met geografische variatie en/of sterke variatie gedurende het jaar door zaken als rui en sleet. Het echt slechte nieuws is echter de buitengewoon slordige vertaling en redactionele bewerking. Het lijkt alsof Google Translate de vertaler was en dat iemand daarna gelijk op ‘print’ heeft gedrukt. De fouten variëren van op zich vergeeflijke (maar wel storende) typefouten, via het onnodig of foutief plaatsen van komma’s en kromme of foute vertalingen (‘groter als’ in plaats van ‘groter dan’) tot echte inhoudelijke missers, zoals het niet corresponderen van verspreidingskaarten en verspreiding zoals in de tekst weergegeven en fouten in de verspreidingskaarten (waarschijnlijk gebaseerd op oude informatie). Mark Nieuwenhuis en ik zijn dapper begonnen om een lijst te maken van alle foutjes, fouten en kromme-tenen-passages. Die lijst werd al gauw heel lang en het heeft niet zoveel zin om alle punten hier te gaan noemen. Neem maar van ons aan dat het er veel zijn en dat het een domper is om onbekommerd van de inhoud te kunnen genieten. Of je daar ‘doorheen leest’ en de op zich nuttige en vaak zeer actuele informatie (nieuwste taxonomische beslissingen, actuele informatie over gevallen in Europa) op waarde kunt schatten, zal voor iedere lezer anders zijn (zeker als het Franse origineel geen werkbaar alternatief voor je is). Duidelijk is in ieder geval dat de slordige uitgave geen recht doet aan de potentie van deze gids en de koper of lezer met een dubbel gevoel achterlaat - leuke gids, maar het had zoveel beter gekund ...

Toch even terug naar de pluspunten: een extraatje is dat soms ook aandacht wordt besteed aan soorten die nog niet in Europa of de WP zijn vastgesteld maar wel die potentie hebben, zoals twee soorten tirannen en een soort piewie, Brilvireo Vireo solitarius en acht soorten Nearctische zangers uit Noord-Amerika. Deze aanvullingen komen echter wel wat hap-snap over en zijn niet toegepast bij bijvoorbeeld zeevogels of Oost-Palearctische zangvogels. En ander sterk punt is dat enkele zeldzame ondersoorten, zoals Amerikaanse Boerenzwaluw Hirundo rustica erythrogaster, Amoerroodstuitzwaluw Cecropis daurica daurica en Oosterse Nachtegaal Luscinia megarhynchos golzii een volwaardige ‘soortbehandeling’ krijgen.

Ten slotte wat meer inhoudelijke punten die opvallen:

• Bij Beringmeeuw Larus glaucescens ontbreekt Ierland bij de opsomming van landen waar deze soort is vastgesteld.
• Bij Moorse Nachtzwaluw Caprimulgus ruficollis is een woord weggevallen (‘dwaalgast’?) waardoor de indruk wordt gewekt dat deze soort broedt in bijvoorbeeld Groot-Brittannië en Italië.
• Bij Egyptische Nachtzwaluw C aegyptius worden dwaalgasten ‘zover als Zweden’ genoemd, maar dan mogen de Britse gevallen ook genoemd worden (bij een oostelijke herkomst verder weg dan Zweden).
• Seebohms Tapuit Oenanthe seebohmi is naast Nederland en Spanje in Europa ook op Malta waargenomen.
• Bij Eider ssp. Somateria mollissima borealis / dresseri / v-nigrum klopt een onderschrift niet; op de rechterfoto is geen Dressers Eider te zien, maar een Noordse.
• Volgens de verspreidingskaart bij de Azuurmees Cyanistes cyanus komt deze soort het hele jaar door in een groot deel van Finland voor ...

Enno Ebels & Mark Nieuwenhuis