Blog Februari 2024

Dutch Patchwork Challenge 2024

De eerste maand van 2024 ligt achter ons en we zijn verheugd met het enthousiasme waarmee de Dutch Patchwork Challenge (DPWC2024) uit de startblokken is geschoten! Inmiddels zijn er meer dan 360 patches aangemaakt, met een mooie verdeling over de zes kustprovincies (inclusief Flevoland) en de zes binnenland provincies (zie kaart 1). In deze blog kijken we terug op de maand januari: wie ontdekte de beste soort op zijn local patch, welk #patchgold viel ons ten deel, welke kansen gingen net aan sommige patchers voorbij, de moeilijke besluiten die het Court of Appeal (CoA) afgelopen maand moest maken, een eerste overzicht van de ranking en we sluiten af met enkele verhalen uit het veld.

Hopelijk inspireert het jullie om naar buiten te gaan en eind van deze maand (weer) je score door te geven aan pwc@dutchbirding.nl, vergezeld van mooie ontdekverhalen of andere belevenissen uit je patch.

Happy local patchbirding!

Beste soort van de maand januari: Amerikaanse Smient

In deze rubriek zetten we graag het licht op de ontdekker(s) van landelijke knallers die zij hebben ontdekt op hun local patch. De eerste fijne ontdekking, hoe kan het ook anders, werd gedaan door Diederik Kok op zijn local patch in Woerden. Dat hij in de ranking op waarneming.nl pas op plek 57 is terug te vinden moet andere vogelaars hoop geven!

Amerikaanse krent in Woerdense patch

Aangestoken door het enthousiasme van de grondleggers van DPWC, ben ook ik het nieuwe jaar gestart met mijn eigen local patch direct rondom huis. Ik woon in Woerden en heb vanuit huis mooi uitzicht over Natuurplas Breeveld. DPWC vormt voor mij een mooie stimulans om wat vaker vanuit huis een rondje te lopen. Zoals op woensdag 17 januari. Tijdens een dag thuiswerken koos ik ervoor om tussen twee online vergaderingen een korte wandeling te maken door ‘mijn patch’. Talloze keren heb ik vanuit huis systematisch de winterse groepen Smienten op de plas afgekeken in de hoop een Amerikaanse Smient toe te voegen aan de huislijst, maar dat was me de afgelopen acht jaar nog niet gelukt. Groot was dan ook mijn verbazing toen ik tijdens de wandeling, terwijl ik vluchtig met de kijker de plas af keek, een smient met ‘goede looks’ in beeld kreeg. Ik had helaas geen telescoop bij me wat het moeilijk maakte details te zien. Met de diverse hybride smienten die ik de afgelopen jaren op de plas heb gezien, en de wetenschap dat sommige daarvan erg op Amerikaanse Smient kunnen lijken, twijfelde ik of het nog een hybride kon zijn. Ik liep daarom snel terug naar huis en annuleerde mijn volgende vergadering. Tussen de 1.000+ Smienten duurde het even voordat ik de vogel weer terugvond. Maar nu in de telescoop was het toch een prima Amerikaanse Smient, zij het een vogel met een wat minder typische koptekening met vlekkerige lichte voorhoofdsvlek. Die determinatie werd ook bevestigd door enkele andere Woerdense vogelaars.
De Amerikaanse Smient werd hier op 31 januari voor het laatst waargenomen. Circa 200 bezoekers konden de vogel vaak vanuit de woonwijk goed bekijken. Voor mij, en voor enkele andere Woerdenaren met ongeveer dezelfde local patch, vormde dit een leuke krent op de local patch lijst.

#Patchgold

We zijn helaas niet allemaal gezegend met een adelaarsblik en de ‘field craft’ van de doorgewinterde ontdekkers van landelijk keiharde soorten. Vaak is het hard werken op onze patch voor het vinden van een krent tussen de ‘usual suspects’, maar die krenten kunnen een grijze winterse dag plotseling een mooi kleurtje geven; Patchgold! Dit zijn soorten die landelijk misschien geen rimpeling in de vijver van de dagelijkse overzichten veroorzaken, maar die bij ontdekking op de local patch wel even dat ‘Lee Towers’ momentje geven (Yeah! Vergezeld door de bekende elleboog kick).

Het begin van de maand werd gekenmerkt door een korte vorstperiode, waarvan menig local patcher dankbaar gebruik maakte om de Roerdomp, zaagbekken, snippen of andere lokaal schaarse watervogelsoorten op hun patch te ontdekken. Via het gedeelde scoreformulier werd melding gemaakt van één of meerdere waarnemingen in januari van onder andere IJsduiker, Kuifaalscholver, talloze schaarse ganzensoorten, Topper, Rode Wouw, Ruigpootbuizerd, beide burgemeesters, Koereiger, Middelste Bonte Specht, Velduil, Klapekster, Siberische Tjiftjaf en Europese Kanarie. Een aantal patches met zicht op zee konden in januari al Grote Jager en andere zeevogels bijschrijven. Op enkele patches werden elders algemene soorten, zoals Bonte Strandloper, Boomklever en Goudvink, voor het eerst sinds vele jaren weer eens waargenomen, wat prompt leidde tot verzoeken voor meer ontdekpunten bij het CoA (zie hieronder). Ook de influx van barmsijzen ging aan weinig patches voorbij, daarentegen is de Pestvogel in het nieuwe jaar tot nu toe slechts op zes patches ontdekt. In de komende weken dienen de eerste voorjaarsbodes, zoals de Grutto en de Rouwkwikstaart, zich aan en beginnen veel overwinteraars al naar het noorden te trekken; een prima tijd om de patchlijst met nog wat wintersoorten op te krikken!

Gemiste kansen

Er is weinig zo vervelend voor een local patcher dan dat goede soorten net voor je neus worden weggekaapt door andere vogelaars op jouw patch. Het twitchen op je eigen patch voelt echt heel anders dan elders in het land; deze soort had jij kunnen, nee móeten ontdekken! Nu heb je alleen wat troostpunten (als het een landelijk schaarse of zeldzame soort is) en een kruisje op de patchjaarlijst. Op naar de volgende!

Dé gemiste kans in januari delen wij toe aan Koen Stork. Na de (toen pas tweede) melding van de Giervalk, zuidwaarts vliegend bij Westerslag op Texel, snelde Koen naar de bunker van Loodsmansduin op zijn patch in het zuiden van Texel waar hij inderdaad de bewuste vogel in de verte kon oppikken. Misschien nu al zijn beste patchsoort in 2024, maar helaas geen ontdekpunten.

Er zijn ongetwijfeld talloze andere voorbeelden te noemen. Een niet nader te noemen miskleuner van Team DPWC zag in enkele weken tijd een Witoogeend, een Kuifduiker (beiden nog in december), een Bonte Kraai, een Koereiger en een Middelste Bonte Specht door anderen ontdekt worden op zijn binnenland patch! Je kunt je patch dus geen minuut alleen laten…

Ongewone ondersoorten

Ook sommige ondersoorten kunnen punten opleveren, zie daarvoor de FAQ. Folkert Jan Hoogstra (Onlanden) en Tim van der Torre (Hattem) slaagden erin om met Witkopstaartmees de enige schaarse ondersoort te vinden in Nederland.

Court of Appeal besluiten

De eerste aanvragen voor een opwaardering van ontdekpunten kwamen al vrij snel bij ons binnen. De meeste aanvragen vonden we terecht en waren vergezeld van een gedetailleerde onderbouwing.
Na overleg in ons Court is meestal een extra punt toegekend (van 2 naar 3 punten). Het ging in alle gevallen om meer kustgebonden soorten die in het binnenland zijn aangetroffen, zoals de Topper en de Middelste Zaagbek. Voor een Dwergmeeuw in januari in de Wageningse uiterwaarden werd geen extra punt toegekend. Voor de ontdekker is dit zuur, want voor de tijd van het jaar is het een bijzondere vondst. Maar de Patchwork Challenge gaat helaas niet over fenologische uitbijters.

Belangrijk blijft het aandragen van goede bewijslast. De CoA kent jouw patch/regio niet dus het is aan jou om ons te overtuigen dat een soort extra punten verdient. Met Waarneming.nl hebben we gelukkig een heerlijke bron van informatie om te toetsen of extra punten kunnen worden toegekend.

DPWC Ranking 2024

We zijn erg in onze nopjes met de circa 350 deelnemers aan de eerste Dutch Patchwork Challenge, maar nog lang niet iedere waarnemer heeft de scores en hoogtepunten ingevuld op het gedeelde scoreformulier. Dat maakt een eerste analyse van het aantal soorten en aantal punten onvolledig. Ook mist zo een duidelijk overzicht van al jullie hoogtepunten. Desondanks leek het ons leuk om alvast een eerste tussenstand te presenteren. Hopelijk ontvangen we aan het eind van de maand van iedereen de scores en hoogtepunten.

Er zijn op moment van schrijven op 9 februari acht patches die de grens van de 100 soorten zijn gepasseerd, zie Figuur 1. Het betreft, niet heel verrassend, allemaal patches nabij de kust, waaronder drie patches op Texel, twee in Vlaardingen, en telkens één in Den Haag, op Goeree en bij Westkapelle. Gelukkig zijn we pas net begonnen en mogen de patches die daarachter komen zich verheugen op een spannende inhaalrace.

Van de patchers die hun punten hebben ingevuld hebben er 29 al de magische 100 puntengrens doorbroken. Door meer schaarse of zeldzame soorten te zien en zelf te vinden kan een waarnemer hoger in de ranking komen dan iemand met eenzelfde aantal waargenomen soorten. We zullen daar in de komende maanden meer voorbeelden van gaan zien, maar de al eerdergenoemde Koen Stork heeft mede dankzij de Giervalk en soorten als IJsduiker en Grote Burgemeester beduidend meer punten dan de waarnemers die qua aantal soorten net boven en onder hem staan.

In onderstaande tabel staat per provincie de patch met het hoogste aantal soorten t/m 9 februari. In het gedeelde scoreformulier kunnen jullie zelf opzoeken hoe je het doet ten opzichte van andere local patches in je regio of provincie. Op het moment dat we straks meer scores hebben ontvangen, kunnen we in een volgende update per provincie een top 3 geven of uitsplitsen naar soorten en punten.

* Soorten of punten niet actueel of niet ingevuld
** Patch nog niet de gewenste vorm

Een andere leuke bron voor statistieken is de export die wij van waarneming.nl krijgen (dank!). Daarin staan inmiddels ruim 200 soorten die we met zijn allen ontdekt hebben. Grote klasse! Vijftien soorten zijn op slechts één patch gezien en enkele daarvan moeten nog gecheckt worden door onze strenge CDPA (Commissie Dwaalgasten Patch Avifauna), maar een aantal is al goed gedocumenteerd. Zie hier voor de volledige lijst.

DPWC24 verhalen uit het veld

In deze rubriek bieden we een platform voor jullie enthousiaste verhalen over je patch. Deze maand bijdragen uit Groningen en Leeuwarden. In laatstgenoemde gemeente wordt inmiddels door vijf deelnemers onderling gestreden voor de eer, welke andere regio’s volgen hun voorbeeld!? Voor meer inspiratie wijzen wij jullie graag op het Blog van Willem Bosma die een uitgebreid maandverslag van zijn belevenissen in zijn patch bij Beesterzwaag (Friesland) presenteert.

Helperdiepje & Sterrebos, Groningen, door Siska Westra

De kop is eraf. Ik vond het best spannend om mij te wagen tussen de vogelprofs en een eigen local patch aan te maken, maar hoe leuk vind ik het inmiddels. Genoot ik eerder ook al wel van mijn groene stadsomgeving van het Helperdiepje en Sterrebos, nu leer ik echt op te letten, goed te luisteren en te kijken en er zo nu en dan een boek op na te slaan. Met dank aan mijn lieve vriend Willem Bosma die me op weg helpt, heb ik inmiddels in de maand januari 44 soorten (62% van mijn doel) op mijn lijstje staan met als hoogtepunt een Waterral. Niet eerder hoorde ik dit opvallende roepje in het Helperdiepje. Terwijl ik de waterkant afspeurde waar het roepje precies vandaan kwam, vloog een IJsvogel op, wat een geluk. De IJsvogel is een redelijk vaste gast in het Helperdiepje, al is het elke keer weer een opluchting als je de vogel tegenkomt en dat deze ondanks soms intensieve beheerwerkzaamheden of vorstnachten toch weer terugkeert. Een andere vaste gast is de Zwarte Roodstaart. Een groot deel van mijn local patch wordt in beslag genomen door de Van Mesdag Kliniek, een gesloten TBS, omringd door het Helperdiepje en Sterrebos. Niet toegankelijk voor mij maar wel voor de Zwarte Roodstaart, die er ergens zijn plekje heeft gevonden. Ook erg leuk was een Grote Lijster, die uitgebreid ging foerageren op de grasstrook voor de Van Mesdag Kliniek en zich mooi liet bekijken. Op naar de volgende maand!

Potmarge e.o., Leeuwarden, door Jeroen Breidenbach

In Leeuwarden strijden we met vijf waarnemers tegen elkaar, ieder zijn/haar eigen gebiedje en kijken maar hoe ver we komen. De één competitiever dan de ander, maar allemaal met de enthousiaste en aanstekelijke drive meer naar buiten te gaan en de eigen omgeving beter te leren kennen.

Dinsdag 30 januari was zo’n memorabele dag die benadrukt dat alles overal kan en dat het loont om naar buiten te blijven gaan. Vincent Douwes staat van ons vijf bovenaan, en om wat tegenstand te bieden in een zo goed als stedelijke patch, moet je out of the box denken. De Kleine Rietgans is voor mij bijvoorbeeld een hele moeilijke soort, maar januari is toch echt de tijd van de terugtrek van deze soort. Hoewel de weersomstandigheden niet ideaal zijn voor enige beweging besloot ik toch te gaan trektellen. Mooi het eerste uurtje van de dag om daarna te gaan werken. Nou, dat liep iets anders dan van tevoren verwacht...

Na een uur tellen en drie algemenere nieuwe jaarsoorten te hebben gezien, besloot ik nog één keer door de telescoop de omgeving goed te controleren voor een eventuele jagende Blauwe Kiekendief of een Slechtvalk op een paaltje. Ik zag tussen een groep Zwarte Kraaien ineens een lichter exemplaar, een heuse zuivere Bonte Kraai! Kassa! De afgelopen twintig jaar zijn slechts zes exemplaren in de gemeente Leeuwarden waargenomen om te onderstrepen hoe ongewoon de soort hier is.

Met een grijns op het gezicht en een sprongetje in de lucht richting het werk te hartje Leeuwarden, waar ik direct bij aankomst begon met de voertafels voor de vogels bij te vullen. Op het terrein waar ik werk (Hogeschool Van Hall Larenstein) heb ik namelijk het voorrecht om sinds kort een vogelringstation te draaien. Dan is het wel handig vogels te lokken en te compenseren voor aangedane stress in de winterperiode. Bij het bijvoeren hoor ik ineens een bekend rateltje niet al te ver weg, een Europese Kanarie! Direct een opname met mijn mobiel maken, omdat ik het bijna niet geloof. Daarna op zoek naar de vogel zelf, waarbij ik mijn verrekijker niet eens bij me had. Al snel zag ik waar de vogel vrij in een struikje zat en kon ik met mijn mobiel uit de hand een bewijsplaat maken. Wauw! Het bleken zelfs twee exemplaren te zijn. Wat een dag!

Wat het verhaal helemaal voor mij compleet tot een feest maakt, is dat ik één van de twee vogels de dag daarna van wel heel dichtbij kon zien. Tijdens de ringactiviteiten vloog één van de twee exemplaren namelijk in het mistnet, een adult vrouw met vetgraad 1 (schaal van Busse), die ik kon voorzien van een metalen ring voor hopelijk terugmeldingen in de toekomst. Wat een voorrecht en wat een pracht. De dagen daarna zijn beide vogels veelvuldig op de voerschalen gezien. Het terrein is niet vrij toegankelijk, maar de vogels waren en zijn op moment van schrijven nog steeds voor het nodige publiek goed te zien en te horen vanaf het aangrenzende fietspad.

Vincent Stork, Rob van Bemmelen, Hein Prinsen, Vincent Hart, Martijn Renders, Ben Gaxiola, Arnold Meijer & Maurice van Veen