Het kan zomaar zijn dat alle hoogtepunten van het hele jaar na twee weken in het nieuwe jaar al waren gepasseerd! Was de eerste nieuwe soort voor Nederland die in de eerste week van het jaar werd vastgesteld, de Pacifische Parelduiker, al bijzonder genoeg, de dreunend zeldzame Brildeider deed daar na 13 januari nog een flink aantal scheppen bovenop. De volgens velen voorlopig grootste zeldzaamheid van dit millennium, en zonder twijfel de meest bezienswaardige, had domicilie gekozen bij de mosselbanken in de Waddenzee aan de oostkust van Texel voor het grootste deel van de maand.

Hoogtepunten

Pacifische Parelduiker

De meest voor de hand liggende nieuwe soort voor Nederland, dat moest haast wel de Pacifische Parelduiker zijn. De soort is sinds de eerste waarneming in 2007 al tientallen keren in Europa gezien. Op 3 januari was het dan eindelijk zover: in de binnenhaven van de Roompotsluis van het eiland Neeltje Jans werd de vogel ontdekt, en op deze ideale plek - vanuit de rust van de vogel gezien - verzamelde zich de volgende ochtend een enorme menigte van vooral Nederlandse en Belgische vogelaars, die na enige tijd allemaal de vogel konden bestuderen. Het verhaal van de scherpzinnige ontdekking kunt u hier lezen. Nog nooit werd een nieuwe soort voor het land al zo vroeg in het jaar gezien.

Pacifische Parelduiker Gavia pacifica, Neeltje Jans (Zld), 4 januari (Arnoud van den Berg)

Geelsnavelduiker

De Geelsnavelduiker was de laatste van de vijf soorten zeeduikers van de wereld die in januari nog ontbrak, totdat er op 11 januari een werd ontdekt bij Warmond (ZH). De vogel gaf liefhebbers met gevoel voor dramatiek de gelegenheid om alle vijf soorten zeeduikers van de wereld op één dag te zien! Daarvoor moesten wel enige honderden kilometers worden gemaakt: de duiker hierboven op Neeltje Jans, de IJsduiker bij Ritthem (Zld), de Parelduiker op het Veerse Meer (Zld) en de Roodkeelduiker aan de Brouwersdam (Zld). Zeer weinige vogelaars hebben deze challenge inderdaad volbracht. Helaas werd de jonge Geelsnavelduiker dood gevonden op 18 januari.

Geelsnavelduiker Gavia adamsii, Warmond (ZH), 11 januari (Gertjan van der Kooij)

Brileider

Nog geen twee weken na de Pacifische Parelduiker werd weer een nieuwe soort voor Nederland ontdekt. Een niets meer of minder dan sensationeel mannetje Brileider bleek domicilie hebben gekozen op de Waddenzee voor de IJzeren Kaap bij het Wagejot, op Texel. Superlatieven schieten tekort voor deze spectaculaire zeldzaamheid, die zich normaal gesproken in en bij wakken in het ijs in de Beringzee tussen Alaska en Siberië zou moeten bevinden. Het korte en krachtige verhaal van de ontdekking, die inmiddels al vele honderden en misschien wel duizenden vogelaars uit vele landen naar Texel heeft gelokt, is hier te lezen. De meeste tijd was de vogel van enige afstand te bewonderen.

Brileider Somateria fischeri, Waddenzee bij IJzeren Kaap, Texel (NH), 17 januari (Rein Genuit)

Kijkt u hier naar de enorme schare bewonderaars op 18 januari.

Af en toe was de vogel ook van zeer dichtbij te zien, maar daar was weinig peil op de trekken.

Brileider Somateria fischeri, Waddenzee bij IJzeren Kaap, Texel (NH), 27 januari (Thijs Glastra)

Overblijvers

De overige grote zeldzaamheden van de maand waren overblijvers van de vorige maand: de Dwergaalscholver van Natuurpark Lelystad (Fl) en de Siberische Taling van Sint Pancras (NH) waren de hele maand nog te zien. Ook de Buffelkopeend van de Pampushaven (Fl) was een overblijver van vorige maand, maar die werd na 14 januari al niet meer gezien.

Overzicht

Eenden en ganzen

Deze maand januari hebben we echt geen tijd om de minder algemene Branta-soorten te bespreken. Volgende maand hebben we vast wat meer aandacht voor de Zwarte en Witbuikrotgans en voor de Roodhalsgans. Het blijven gave soorten, maar er is zoveel meer... Dit jaar werden nog geen overtuigende waarnemingen gedaan van de Taigarietgans, ook niet in de omgeving van Stadskanaal (Gr). Normaal zou de Dwerggans geen verrassingen voor ons hebben, maar niets blijkt minder waar te zijn. Naar het zich laat aanzien was halverwege de maand een flink aantal van de vogels van het Oudeland van Strijen niet alleen naar Camperduin (NH) verhuisd, maar ook naar Engeland, waar de soort behoorlijk zeldzaam is. Het ging om maar liefst 24 vogels. In Groet (NH) werden er deze maand maximaal 32 gezien, en bij Strijen (NB) maximaal tien. Ook bij Goedereede (ZH) werden er zes gezien. De sensationele ontdekking van een Brileider op de Waddenzee naast Texel, bij het Wagejot (NH) op 13 januari, maakte een stroom van waarnemers los uit alle uithoeken van de vogelaarswereld. Iedere dag van zijn verblijf trok de vogel grote aantallen bezoekers. Het was na enige tijd niet de vraag óf men de vogel had gezien, maar hoeveel keer de reis naar Texel al was gemaakt...! Lukte het sommigen met de vijf zeeduikers van de wereld om deze in één dag te zien, voor de vier eidereenden van de wereld was in Nederland 24 tot 28 jaar nodig! Weinig vogels werden zo vaak gefotografeerd als deze, en dat is aan de foto’s te zien helemaal terecht!

Brileider Somateria fischeri, Waddenzee bij IJzeren Kaap, Texel (NH), 22 januari (Wouter van Gasse)

Het eerste-kalenderjaar wijfje Buffelkopeend dat in de Pampushaven bij Almere was ontdekt op 30 december van het vorig jaar, bleef tot 14 januari. De kalme ontdekker van de vogel had al opgemerkt dat de vogel weliswaar ongeringd was, maar dat er dit jaar kennelijk "ergens" een paartje had gebroed in een uilenkast... In 13 uurhokken werden Witoogeenden gezien, waarvan er geen enkele in een van de vijf kustprovincies lag. Groepjes van drie werden gezien in het Beginbos bij Almere (Fl) en van twee in de Wieden (Ovl). De twee Ringsnaveleenden van Noord-Holland, respectievelijk in Heerhugowaard en in Zuid-Kennemerland, waren allebei bijna de gehele maand aanwezig, in ieder geval tot respectievelijk 20 en 27 januari. De vertrouwde langdurig verblijvende Kleine Topper van het Vogelmeer in Zuid-Kennemerland (NH) werd daar de gehele maand gezien, en een andere werd op 12 januari gezien bij Tiengemeten (ZH). De vogel van de Flevopolder zal ook nog wel ergens hebben gezeten, maar die werd niet teruggevonden. De Siberische Taling die op 18 oktober vorig jaar en daarna vanaf 21 december werd gezien bij Sint Pancras (NH), bleef daar nog de hele maand te bewonderen. Wild of niet, het blijft een prachtige soort om te zien. In de Onlanden (Dr) op 18 januari en op dezelfde dag in Megchelen (Gld), op de grens van Nederland en Duitsland, werden ook nog exemplaren waargenomen, maar die werden maar door enkele waarnemers gezien.

Siberische Taling Sibirionetta formosa, Sint Pancras (NH), 15 januari (Hans Overduin)

Bij Waalwijk (NB) werd nog tot 2 januari de Amerikaanse Smient gezien die daar al een tijdje verbleef.

Zeeduikers tot en met meeuwen

De eerste Pacifische Parelduiker van het land was na 3 januari bijna iedere dag te vinden in en rond de Mattenhaven en omringende havens op Neeltje Jans (Zld). Van 21 tot 23 januari werd de vogel niet doorgegeven, waarschijnlijk vanwege de hardnekkige mist op die dagen. De vogel werd tot op 31 januari gezien. Als de vogel een nieuw verblijf verder op de Oosterschelde gaat betrekken, dan kan het zijn dat hij bijna onvindbaar wordt.

Pacifische Parelduiker Gavia pacifica, Neeltje Jans (Zld), 4 januari (Peter van Santbrink)

In 24 uurhokken werden IJsduikers gezien, die op twee na allemaal aan de kust lagen, met de grote meerderheid in Zeeland. De twee binnenlandse uurhokken betroffen de Wieden (Ovl), waar vanaf 10 januari een tweede-kalenderjaar vogel werd gezien.

IJsduiker Gavia immer, Sloehaven (Zld), 13 januari (Corstiaan Beeke)

Een vertrouwelijke Geelsnavelduiker werd op 11 januari ontdekt op de Kagerplassen bij Warmond (ZH). Later, vanaf 12 januari, verhuisde de vogel geregeld van provincie door zich naar de aangrenzende ringvaart van de Haarlemmermeerpolder (NH) te begeven. De vogel was echter niet gezond en werd op 18 januari dood gevonden door twee vissers.

Geelsnavelduiker Gavia adamsii, Warmond (ZH), 11 januari (Martijn Verdoes)

De Dwergaalscholver van het Natuurpark Lelystad (Fl) hield het daar de hele maand vol.

Dwergaalscholver Microcarbo pygmeus, Lelystad (Fl), 2 januari (Eric Menkveld)

De Rosse Franjepoot die op 14 december door de vogelaar werd ontdekt die begin januari eeuwige roem zou vergaren door zijn ontdekking van de Pacifische Parelduiker, bleef tot 11 januari de talrijke bezoekers plezieren. Op 3 en 4 januari werd in de Hedwigepolder op de grens van Nederland en België een Grote Grijze Snip waargenomen. Een Zwarte Zeekoet in de haven van de boot naar Texel vanaf Den Helder was "bijvangst" voor sommige vogelaars bij het bezoek aan de Brileider op Texel. De vogel werd daar alleen op 14 en 15 januari gezien.

Zwarte Zeekoet Cepphus grylle, Den Helder (NH), 14 januari (Wim van Zwieten)

Een Stormmeeuw met kenmerken van de oostelijke ondersoort heinei - de Russische Stormmeeuw - hield zich op in en rond de veerhaven in Den Helder. De ondersoort staat overigens nog niet op de Nederlandse lijst, omdat de herkenning kennelijk nog niet zo makkelijk is. Aan het strand van Katwijk aan Zee, Berkheide in Wassenaar en Noordwijk (ZH) werd tussen 2 en 11 januari een adulte Kleine Burgemeester gezien, die mogelijk toch hoogstwaarschijnlijk dezelfde was als de vogel die als zesde-kalenderjaar te boek staat en die van 14 tot tenminste 23 januari zijn vaste plek in Leiden-zuidwest (ZH) betrok.

Kleine Burgemeester Larus glaucoides, Leiden (ZH), 16 januari (Luuk Punt)

De Grote Burgemeester van Velsen (NH) die daar alweer vanaf oktober wordt gezien en is geringd, maakte deze maand een uitstapje naar het zuiden, want de vogel werd gefotografeerd aan het strand van Katwijk aan Zee (ZH). Een jonge vogel was aanwezig in de Slufter op Texel (NH) op 24 en 25 januari, en op 26 januari vloog een adulte vogel langs Terschelling (Fr).

Grote Burgemeester Larus hyperboreus, Velsen (NH), 22 januari (Jan Verboom)

Alleen in Friesland, Groningen en Drenthe werden Ruigpootbuizerds gezien, in 15 uurhokken, die mogelijk slechts tien exemplaren betroffen. De Ruigpootbuizerd is de nieuwe Bonte Kraai...! De op Ameland (Fr) overwinterende Hop kon kennelijk nog redelijk goed aan eten komen, en werd in ieder geval nog tot 26 januari gezien.

Hop Upupa epops, Ameland (Fr), 2 januari (Marchel Stienstra)

De Bonte Kraai werd in een deprimerende acht uurhokken vastgesteld. Mogelijk betrof het slechts zes vogels. Onze vaste vrienden van de laatste jaren bij Utrecht (U) en Lith (NB) lieten ons in de steek.

Kleine vogeltjes

Pallas' Boszangers werden gezien bij Beetsterzwaag (Fr) tot 18 januari en waarschijnlijk ook in Bunnik (U) op 11 januari. Humes Bladkoningen werden gezien bij Hendrik-Ido-Ambacht en Zwijndrecht tot 5 januari, dat was de vogel die op 28 december was ontdekt. Van 11 tot 15 januari zat er een bij Ouderkerk aan de Amstel (NH). De vogel van de Sallandse Heuvelrug (Ovl) zat daar vanaf 17 december tot 26 januari en in het Nationaal Park Zuid-Kennemerland (NH) verbleef er een van 17 tot 22 januari. De Bruine Boszanger van Vlaardingen (ZH) was daar nog tot 2 januari te zien. De favoriete achtertuin van de Humes Braamsluiper in Didam (Ovl) werd de gehele maand nog bezocht. De Roze Spreeuw van Den Burg op Texel werd na 5 januari niet meer gezien. Mogelijk was het pindakaas-dieet de vogel teveel geworden. De Grote Pieper bij Zalk (Ovl) werd daar nog tot 19 januari gezien. Op 18 januari werd ook nog een overvliegende geclaimd op Schiermonnikoog (Fr).

Grote Pieper Anthus richardi, Zalk (Ovl), 2 januari (Johan Roeland)

Slechts op drie plekken waren Grauwe Gorzen te zien: maximaal 16 werden er geteld bij Buinen (Dr), maximaal elf in het Verdronken Land van Saeftinghe (Zld), en maximaal vier vogels bij Sibbe (L). Het houdt niet over, kunnen we wel zeggen.

Januari in de Westelijke Palearctis

Na het bebrilde geweld uit Nederland kunnen de vogels in deze rubriek voor de maand januari gerust worden afgedaan als ‘klein bier’. Of kunnen we uw aandacht toch nog heel even vasthouden bij het maken van een rondje door de Westelijke Palearctis?

Azoren

Langblijvers op de Azoren betroffen Killdeerplevier, Westelijke Willet, Geoorde Aalscholver, Grote Blauwe Reiger en Carolinaeend.

Britse Eilanden

Een Kleinste Strandloper in Somerset vanaf 2 januari was het eerste januari-geval in het VK. In Ierland was een juveniele Schildraaf aanwezig. Geraapte veren bieden hopelijk uitsluitsel over de herkomst van deze vogel. Een IJslandse Brilduiker op de Faeröer Eilanden was pas de zesde voor deze eilandengroep. De 24 Zweedse Dwergganzen trokken veel bekijks in Norfolk. Moeten we u nog vermoeien met een rits langblijvers? Neen.

Noord-Europa

De Brileider die in december op een IJslandse foto leek te staan, bleek na nadere bestudering een fotografisch effect te betreffen. Het kan natuurlijk niet overal feest zijn. In het pittoreske Hopen, Noorwegen, werd een Goudlijster ontdekt. Een Witkeelgors was vanaf Nieuwjaarsdag aanwezig in een dorpje nabij Skagen, Denemarken.

Centraal-Europa

De Canadese Kraanvogel in Duitsland leek na 2 januari afwezig, maar werd vanaf de 28e weer volop waargenomen. De Duitse Spotlijster zag er niet goed uit en is na de 22e niet meer waargenomen. Dit jaar geen fotogenieke Rotskruipers op kastelen langs de Rijn, maar er verbleef wel een fotovriendelijke Westelijke Orpheusgrasmus nabij München. De waarneming van een Bronskopeend zal ongetwijfeld weer in de diepe Duitse D categorie verdwijnen. Nabij Kiel werd op de 29 januari de derde Oostelijke Gele Kwikstaart voor het land ontdekt.

Zuid-Europa

In de Camargue, Frankrijk, werd ook deze winter de terugkerende Kleine Flamingo gezien. Nabij Toulouse werd een Sakervalk ontdekt. De Geelkruinkwak verbleef nog nabij Faro, Portugal, maar was soms lastig te vinden. De Kelpmeeuw in Galicië, Spanje, werd herontdekt op 3 januari. Niet ver daarvandaan werd tevens een Amerikaanse Zilvermeeuw gezien. In het uiterste zuiden van Spanje werd de derde Pacifische Parelduiker voor het land ontdekt en in Valencia verbleef een Grote Geelpootruiter. Een Westelijke Rifreiger verbleef nabij Napels in Italië. Na een recordaantal doortrekkende Kleine Trappen langs de Kaspische Zee werden nu ook in Griekenland records gebroken met het aantal overwinterende vogels: 300+. Over de oorzaak van deze fenomenen zijn nog geen conclusies vastgesteld.

Noord-Afrika

Op Sal, Kaapverdië, werd op 1 januari een Diederikkoekoek ontdekt, de zesde voor de “kleine WP”. Voor het derde jaar op rij werden Zwartkapstormvogels (Black-capped Petrel) gezien vanaf Ponto do Sol, Santo Antao, Kaapverdië. Vanaf 28 januari werd de soort op vier achtereenvolgende avonden waargenomen. Op hetzelfde eiland waren nog steeds de Roodbekwevers van onbekende origine aanwezig, net als de kleine kolonie Bruinruggoudmussen. Het mannetje Bruinruggoudmus bleek nog steeds aanwezig op Gran Canaria. Er is veel regen gevallen in het najaar, dus het is wachten op verse meldingen van de Goudgele Nachtzwaluw in Oued Jenna, Westelijke Sahara. Een Kapgier bij het Dakhla vliegveld op 24 januari betekende pas het zevende geval voor de WP. Marokko was op dreef met een Amerikaans kwartet: Kleine Topper, Blauwvleugeltaling, Amerikaanse Smient en Amerikaanse Goudplevier.

Midden-Oosten

In de laatste dagen van de maand werd in Hatay, Turkije, een rits zeldzaamheden ontdekt: drie Oostelijke Roodstuitzwaluwen, een Westelijke Rifreiger, een Witkruintapuit en een Palestijnse Honingzuiger. Een waarschijnlijke Perzische Rouwtapuit overwinterde in Hemda, Israël. Een Oostelijke Roodstuitzwaluw liet zich vanaf 30 januari fraai zien bij het ringstation van Eilat en betekent het vierde geval voor Israël. In Koeweit werd de derde Indische Ralreiger voor het land én de kleine WP ontdekt. De twaalfde Diksnavelrietzanger voor de WP verbleef vanaf 7 januari op de Al-Abraq farm, een bekende hotspot in de westelijke woestijn. Met zijn heimelijke gedrag dreef de vogel de twitchers aanvankelijk tot waanzin. In Oman was weer het nodige te beleven. Op Masirah werd op 11 januari een Indische Sperwerkoekoek (Common Hawk-Cuckoo) ontdekt, het zesde geval voor het land.

Indische Sperwerkoekoek Hierococcyx varius, Masirah, Oman, 11 januari (Nick Bray)

De twee Boomkwikstaarten waren hier nog aanwezig. Na de ontdekking van de tweede Sykes’ Nachtzwaluw voor Oman in november werden medio januari maar liefst drie vogels waargenomen in de Muntasar oase. Zou dit een reguliere overwinterlocatie zijn? Op 19 januari werd een Indische Oeverzwaluw waargenomen nabij Salalah, het tiende geval voor Oman. Twee Roodkruinzwaluwen (Wire-tailed Swallow) werden gezien bij Salalah en later nabij Muscat. Op 30 januari, tenslotte, werd de eerste Zwartkoprupsvogel, in het Engels Black-headed Cuckooshrike (Lalage melanoptera) voor de WP ontdekt en gefotografeerd in Nobandian in het zuidwesten van Iran.

De Glazen bol

Na de Brileider weet het DB Terugblik-team werkelijk niet meer waarop we nog meer mogen hopen. Een Himalayagier zou misschien in de buurt komen. Het kan natuurlijk ook zo zijn dat februari ons lelijk teleurstelt, en dat zou ons na de hoogtepunten van januari niet eens zoveel kunnen schelen. Maar, kom op, een lekkere Stellers Eider zou een heleboel mensen bijzonder blij maken, en zo zijn er nog wel een paar soorten: de niet-te-bevatten Kelpmeeuw bijvoorbeeld, of de Aziatische Grote Zee-eend. Nu hoéft het niet allemaal heel hoog gegrepen te zijn, een niet al te moeilijk te herkennen Witte Giervalk of Sneeuwuil zou ons ook zeer plezieren. En, wie kan er nu niet genieten van een heerlijk Vuurgoudhaantje…? We wensen iedereen weer veel plezier bij het zoeken naar opwindende vogels, of ze nu zeldzaam, minder zeldzaam, of helemaal niet zeldzaam zijn …!

We willen alle waarnemers en fotografen hartelijk bedanken voor hun bijdragen aan dit verslag. We would like to thank all observers and photographers for their contributions to this report.

Wim Wiegant & Eduard Sangster