Was november al niet zeer opwindend, de sensatie werd er in december echt niet groter op. December is statistisch gezien de maand met de laagste aantallen zeldzaamheden. Gelukkig werd er rond de kerstvakantie in de nattigheid en de laaghangende bewolking nog wel het een en ander gezien, zodat we gelukkig wel weer wat te bespreken hebben. Laten we dat dan maar eens rustig gaan doen...!

Hoogtepunten

Buffelkopeend

U gelooft het niet, maar de Buffelkopeend is het hoogtepunt van de maand. Bij aanvaarding van de vogel bij Lelystad is het pas de negende op de Nederlandse lijst. Vanwege de hoge incidentie van ontsnapte vogels van deze soort zal niet iedereen een geweldig gevoel krijgen bij deze vogel, maar daar heeft het DB Terugblik-team dan weer niets mee te maken.

Buffelkopeend Bucephala albeola, Pampushaven (Fl), 30 december (Guus van Duin)

Humes Braamsluiper

Technisch gesproken was de Humes Braamsluiper het hoogtepunt van de maand. Als het er een was, zou het pas de negende van Nederland zijn. De vogel, die in een achtertuin in Didam bivakkeerde, trok maar matige belangstelling, misschien ook omdat de herkenning nog niet eenvoudig is. De beslissing van de hogere machten in de avifaunistische taxonomie dat verschillende taxa van de Braamsluiper en Humes Braamsluiper dienen te worden samengevoegd tot één soort: de Braamsluiper, bleek de belangstelling mogelijk ook te dempen. Er is overigens nog geen DNA-monster - poep dus - van de vogel verzameld.

Dwergaalscholver

Een jonge Dwergaalscholver was pas de twaalfde van Nederland, en werd regelmatig gezien in het Natuurpark Lelystad in Lelystad (Fl).

Dwergaalscholver Microcarbo pygmeus, Lelystad (Fl), 27 december (Jan Aalders)

Siberische Taling

Een Siberische Taling die al in oktober was gezien in Sint Pancas (NH), liet zich pas echt goed zien vanaf 21 december. De vogel was betrekkelijk tam, dus "wild te zijn of niet te zijn, dat is de kwestie”.

Siberische Taling Sibirionetta formosa, Sint Pancras (NH), 28 december (Co van der Wardt)

Overzicht

Eenden en ganzen

De bespreking van het voorkomen van de matig tot zeer zeldzame ganzen in Nederland legt een zware wissel op de fantasie en de schrijfcapaciteit van het DB Terugblik-team. Wat moet er deze keer weer worden aangehaald? Wat is nuttig, wat is interessant, waarmee nemen we de lezers in de hand? En het is pas december...! Goed: de elf of twaalf Witbuikrotganzen van de omgeving van Breskens hielden dapper stand, slechts gesteund door ongeveer 12 tot 15 andere vogels, voornamelijk in Noord-Noord-Holland en het Waddengebied. Voor de Zwarte Rotgans geldt exact hetzelfde als wat we over de voorgaande soort zeiden, behalve dat er geen vogels in Zeeuws-Vlaanderen (Zld) zaten. In totaal ging het om 15-20 vogels.

Zwarte Rotgans Branta nigricans, Vlieland (Fr), 29 december (Bernd de Bruijn)

In 42 uurhokken werden Roodhalsganzen gemeld, allemaal ten westen van de lijn Vlagtwedde (Gr) - 's Hertogenbosch (NB). Drenthe, Twente (Ovl), de Achterhoek (Gld) en Limburg vielen buiten de prijzen. Alle Ross' Ganzen in het land werden als van verdachte afkomst aangemerkt. De bijna 70 Dwergganzen van het Oudeland van Strijen (ZH) verspreidden zich nog niet. Een gezenderde eerstejaars vogel uit Zweden werd op 26 december bij Beesd (Gld) gezien. De door velen geliefde IJseenden doen het de laatste jaren matig tot slecht. Op hun vaste plek aan de Brouwersdam lijken ze ieder jaar moeilijker te zien te zijn. Dat geldt niet voor de vogel hieronder. In 39 uurhokken werd de soort vastgesteld, waarvan er twee niet direct aan de zee of het IJsselmeer grensden. In spaarbekken de Gijster in de Brabantse Biesbosch (NB) werd een mannetje gezien op 3 december, en op het Veluwemeer bij Biddinghuizen (Fl) een wijfje op 21 en 22 december.

IJseend Clangula hyemalis, Brouwersdam (ZH), 21 december (Lennart Verheuvel)

Een eerste-kalenderjaar Buffelkopeend werd ontdekt in de Pampushaven bij Almere (Fl) op 30 december. Na het bijna eeuwigdurende geval van 2004 tot 2020 van een vogel in achtereenvolgens de Gooise Meren (Fl en NH), Barendrecht (ZH), Waterland (NH) en Spaarbekken Petrusplaat in de Brabantse Biesbosch (NB), zou je genegen zijn om aan de zeldzaamheid van de soort te twijfelen. Toch betreft het hier pas het negende geval dat eventueel als "wild" de boeken in zal gaan. Het laatste geval dateerde van 2018. Het geval van 2004 tot 2020, hierboven vermeld, vooral bekend om zijn winterverblijf in Barendrecht van 2004 tot 2018, betreft overigens het langdurigste geval van een beoordeelsoort in Nederland. In slechts negen uurhokken werden "goedgekeurde" Witoogeenden waargenomen, allemaal vogels die alleen waren. De twee Ringsnaveleenden van Noord-Holland, in respectievelijk Zuid-Kennemerland en Heerhugowaard, waren allebei de gehele maand te zien.

Ringsnaveleend Aythya collaris, Heerhugowaard (NH), 29 december (Paul van Veen)

Nog een inmiddels vaste gast van de show, de Kleine Topper van het Vogelmeer in Zuid-Kennemerland, liet weer geen verstek gaan. De vogel tegenover het Harderbroek (Fl) liet zich ook goed zien.

Kleine Topper Aythya affinis, Vogelmeer, Zuid-Kennemerland (NH), 12 december (Lars Buckx)

Een Siberische Taling die niet uitblonk in schuwheid, hield de gemoederen in Sint Pancras (NH) vanaf 21 december nog enigszins bezig. De vogel was daar overigens al eerder, op 18 oktober, gezien. De Amerikaanse Smienten van Spaarnwoude (NH) en de omgeving van Drunen (NB) werden bijna de gehele maand nog gezien; die van Spaarnwoude tot 26 december en van Drunen, Waalwijk en Gendringen de gehele maand.

Amerikaanse Smient Mareca americana, Waalwijk (NB), 21 december (Ad Hamers)

Zeeduikers tot en met meeuwen

IJsduikers werden gezien op 19 plekken, waarvan meer dan de helft in de provincie Zeeland, en geen enkele in Noord-Brabant en de provincies die aan Duitsland grenzen. Een stormvogeltje dat werd gefotografeerd vanaf de Noordpier in Wijk aan Zee (NH) leverde flinke discussie op. Was het een Vaal Stormvogeltje, of misschien een Madeirastormvogeltje - dat nog nooit in Nederland is vastgesteld? Een compilatie van foto's van de vogel is hieronder te zien, en de levendige discussie is hier te volgen.

Vaal Stormvogeltje Hydrobates leucorhous, Wijk aan Zee (NH), 18 december (Roef Mulder)

Na een paar "losse" waarnemingen dit jaar, bleek het natuurpark Lelystad, waar u ook de Eland en de Wisent kunt zien, de locatie te zijn die was uitgekozen door een jonge Dwergaalscholver om enige tijd te verblijven. U kunt er gerust van uitgaan dat - in tegenstelling tot de twee genoemde zoogdiersoorten - de Dwergaalscholver niet tot enig herintroductieprogramma behoort. Slechts enkele Rosse Franjepoten werden gezien, bij Ritthem (Zld) van 1 tot 12 december, en op 9 december langsvliegend bij Camperduin (NH). Een vogel bij Biddinghuizen (Fl) vanaf 14 december trok erg veel bezoekers.

Rosse Franjepoot Phalaropus fulicarius, Biddinghuizen (Fl), 15 december (Jaap Denee)

Zwarte Zeekoeten werden langsvliegend gezien bij Camperduin (NH) op 4 december, en op Texel (NH) op 14 december. Op 20 december werd er een dood gevonden op Terschelling (Fr). Een leuk verblijvend exemplaar werd gefotografeerd bij Den Helder (NH) op 6 december.

Zwarte Zeekoet Cepphus grylle, Den Helder (NH), 6 december (Peter Das)

Van de Kleine Burgemeesterr werden adulte vogels van 6 tot 8 december gezien in IJmuiden (NH), Katwijk en Noordwijk (ZH), en daarna weer bij de Langevelder Slag (NH) en Katwijk op 30 en 31 december. Waarschijnlijk betreffen de vogels van begin en eind december niet dezelfde, volgens de beter geïnformeerden onder ons. 

Kleine Burgemeester Larus glaucoides, Katwijk aan Zee (ZH), 8 december (Jaap Engberts)

De Grote Burgemeester was ook vertegenwoordigd met een adulte vogel, het exemplaar dat al een tijd in de omgeving van Velsen (NH) huist. Deze werd tot 13 december gezien, en daarna weer vanaf de kerstvakantie. Een eerste-kalenderjaar vogel werd gezien op Texel (NH) op 21 december.

Hoppen en kraaien

De Hop, daar gaat het redelijk goed mee. Wegens de langzame maar gestage opwarming van het klimaat zullen de aantallen broedgevallen van de Hop ook langzaam maar gestaag toenemen, mag worden verwacht. Ook in de winter wordt de Hop steeds vaker gezien, maar dan neemt de status als schoonheid toch een klein beetje af: de vogels worden wat minder licht en soms wat smoezelig. Een charmante foto is hieronder te zien.

Hop Upupa epops, Ameland (Fr), 30 december (Hessel Velzen)

Een onbekende fotograaf uit Alaska (VS) maakte een foto van een Schildraaf vanuit een airbnb-locatie in hartje Amsterdam op eerste kerstdag en nam, zo te zien, vervolgens de moeite om een account op waarneming.nl te stichten om de waarneming bekend te maken. Wonderlijk dat de vogel eerder of - en vooral - later niet is waargenomen. Over de status van de soort in Europa worden op deze site regelmatig uitgesproken meningen geventileerd, zodat menigeen de vogel gezien zou willen hebben.

Schildraaf Corvus alba, Amsterdam (NH), 25 december (Anonieme fotograaf)

Zangertjes

De tijd rond de kerst is de laatste jaren de tijd dat er ineens loofzangertjes opduiken in de stedelijke omgeving. Dat kan komen door nieuwe aankomstgolven, of de warmtezoekende natuur van de al enige tijd verblijvende exemplaren, maar ook door een rond de feestdagen stijgende belangstelling voor de omgeving rond het huis. Deze "kerstdagencorrelatie" tussen de kerstvakantie, die de wens om het huis te ontvluchten toch bij sommige mensen kan aanwakkeren, en het aantal waarnemingen van zeldzame en matig zeldzame loofzangertjes, resulteerde dit jaar in waarnemingen van Pallas' Boszanger, Bruine Boszanger, Bladkoning en Humes Bladkoning. Om met de Pallas' Boszanger te beginnen, daarvan werden er drie waargenomen: op 20 december bij Kortenhoef (NH), van 22 tot 24 december in Oostmahorn (Fr) en daarna vanaf 27 december in Beetsterzwaag (Fr).

Pallas’ Boszanger Phylloscopus proregulus, Oostmahorn en Esonstad (Fr), 22 december (David Hoekstra)

Zelfs gewone Bladkoningen werden nog waargenomen, zij het slechts twee exemplaren: op 14 december in Vlaardingen (ZH) en op 24 december in Zwolle (Ovl). Humes Bladkoningen werden gezien in de Ganzenhoek in Meijendel (ZH) op 1 december, op de Sallandse Heuvelrug (Ovl) van 17 tot 21 december, in Hendrik-Ido-Ambacht en Zwijndrecht (ZH) vanaf  28 december tot het einde van het jaar.

Humes Bladkoning Phylloscopus humei, Zwijndrecht (ZH), 30 december (Vincent Vuik)

Een Bruine Boszanger liet zich - naar de maatstaven van de soort - bijzonder goed waarnemen in de Aalkeet-Buitenpolder bij Vlaardingen (ZH) vanaf 25 december.

Bruine Boszanger Phylloscopus fuscatus, Vlaardingen (ZH), 28 december (Anco Euser)

Het lot van de Humes Braamsluiper op taxonomisch gebied mag onduidelijk zijn, er werd wel een goede kandidaat gezien in een achtertuin in Loll (Gld), maar de identiteit van de vogel is nog niet helemaal duidelijk. Enig DNA-onderzoek zou licht op de zaak kunnen werpen.

Humes Braamsluiper Sylvia althaea, Loll (Gld), 30 december (Erik Ernens)

Met twee niet geheel zekere vogels in Lichtenvoorde (Gld) op 4 december, een in Putte (NB) op 8 december en een in Drachten op 20 december, liet de Pestvogel zien dat dit niet bepaald een goed seizoen voor de soort was. De kans dat er nog veel gaan komen lijkt deze winter vooralsnog niet hoog te zijn. De Roze Spreeuw, onze pindarots in de branding in Den Burg op Texel (NH), was de hele maand nog aanwezig. De vogel houdt zo van pindakaas dat mensen zich zorgen over de gezondheid van de vogel begonnen te maken. Op 1 december vloog nog een Grote Pieper over Camperduin (NH) en vanaf tweede kerstdag zat er een in het Zalkerbos bij Zalk (Ovl), en die liet zich goed zien. 

Grote Pieper Anthus richardi, Zalk (Ovl), 2 januari (Wim Karst)

Inmiddels elders

Azoren

Ook in december is het ‘zeldzaamheden scheppen’ op de Azoren, getuige de Westelijke Willet, Kleine Blauwe Reiger en 4 Amerikaanse Grote Zilverreigers op Terceira, een Kuifzaagbek op Flores, een Maskerzanger en Amerikaanse Meerkoet op São Miguel en de Geoorde Aalscholver op Faial.

Britse Eilanden

De Grijskopkievit die vanaf 5 december aanwezig is nabij Newcastle betreft vermoedelijk dezelfde vogel van vorig jaar. In de regio van het Kanaal zijn maar liefst 3 tot 5 Schildraven gezien. Met sinds 2018 vrijwel jaarlijks waarnemingen in deze regio in de winter, lijkt zich een patroon af te tekenen. Wat het patroon mag zijn, dat moet ons nog geworden! Een Gele Zanger die vlak voor kerst werd ontdekt in Kent liet zich goed bezoeken. Een betrouwbare zeetrekteller zag vanaf Wra Rocks, in het uiterste westen van Cornwall, een Kaapverdische Pijlstormvogel op 19 december. Dit zou het eerste geval voor Groot-Brittannië betekenen, maar zonder foto’s lijkt aanvaarding niet waarschijnlijk. Overblijvers van vorige maand, die u waarschijnlijk niet zouden interesseren als het niet allemaal nieuwe soorten voor ons eigen land zouden betreffen, waren de Amerikaanse Meerkoet op Shetland en in Ierland de Amerikaanse Blauwe Kiekendief, Zwarte Eend en Geoorde Aalscholver.

Noord-Europa

Nabij Helsinki werd een Taigavliegenvanger ontdekt op 12 december. De vogel ving tot ver in het donker insecten die aangetrokken werden door de straatverlichting. Zweden werd verblijd met een Moltoni’s Baardgrasmus, die eerst voor hoofdbrekens in de herkenning zorgde.

Centraal-Europa

Een Amerikaanse Zilvermeeuw keerde terug naar een dorpje in Bretagne, inmiddels in het kleed dat hoort bij het tweede kalenderjaar. Waar zou de vogel in de zomer hebben verbleven? Niet ver daarvandaan vloog een Wenkbrauwalbatros langs op Oudejaarsavond. Nabij Montpellier was de tweede Diadeemroodstaart voor Frankijk goed te bezoeken vanaf 26 december.

Diadeemroodstaart Phoenicurus moussieri, Frontignan, Frankrijk, 28 december (Arnaud Le Nevé)

De bekende Canadese Kraanvogel en Spotlijster bleven ‘op hun post’ in Duitsland. De twaalfde Alpenheggenmus voor België trok veel bekijks in het centrum van Mechelen, maar bleek ziek en overleed de volgende dag.

Alpenheggenmus Prunella collaris, Mechelen, België, 30 december (Joachim Pintens)

Zuid-Europa

Een Kelpmeeuw die in Galicië, Spanje, op 9 december is ontdekt, werd pas op 3 januari teruggevonden. Niet ver daarvandaan werd ook een Stejnegers Roodborsttapuit ontdekt, wat een nieuwe soort voor Spanje betekent. De Geelkruinkwak nabij Faro, Portugal, is daar nog steeds aanwezig. Op Lake Vistonida in noordoost Griekenland werd een recordaantal van 2500 Witkopeenden geteld, een kwart van de wereldpopulatie.

Noord-Afrika

In Abu Simbel werd een Afrikaanse Dwergaalscholver gezien op 21 december. Na de drie exemplaren in maart lijkt dit een reguliere wintergast te worden in het uiterste zuiden van Egypte. Het zuiden van Algerije is weer veilig om te bezoeken en lijkt – zeker in de winter - een interessante WP- bestemming te zijn. Vogelaars vonden hier een Zwarte Arend, 10 Bruinruggoudmussen en een mogelijke Afrikaanse Hop. Op de foto’s kan de gewone Hop van de ondersoort senegalensis echter niet uitgesloten worden, dus géén nieuwe soort voor de WP. Ook werden Edelzanger (White-rumped Seedeater), Mozambiquesijs (Yellow-fronted Canary en het Bonte Boertje (Senegal Parrot) waargenomen. Indien wild geacht zijn dit drie nieuwe soorten voor de Westelijke Palearctis, maar het betreffen waarschijnlijk ontsnapte vogels vanuit de levendige vogelhandel in het nabijgelegen Tamanrasset. Hetzelfde geldt waarschijnlijk voor de waargenomen Dottergele Wever (Vitelline Masked Weaver). De eveneens aanwezige Vuurvink (Red-billed Firefinch) is een bekende C-soort in deze regio. Een Afrikaanse Kwartelkoning elders in Algerije betekende het tweede geval voor het land. Op de Canarische Eilanden werd traditioneel een Afrikaanse Kwartelkoning gezien in de winter. Dit keer niet op een golfbaan, maar in een vakantiepark. Een Afrikaans Purperhoen werd op 27 december middenin een wijkje van Puerto del Rosario op Fuerteventura ontdekt, We wonen in Nederland bijna allemaal in woonwijkjes, maar meestal is het Waterhoen of de Meerkoet het hoogtepunt uit onze reeks rallen. Deze waarneming geeft ons genoeg onderwerp om te dromen. Op Graciosa, nabij Lanzarote, werd een Amerikaanse Meerkoet ontdekt op 30 december.

Midden-Oosten

Een Chinese Vlekbekeend werd gezien op 11 december bij Ravansar, westelijk Iran. Inmiddels is de vogel aanvaard als het 1e geval voor het land én de WP. Nabij Abu Dhabi werd een - recent gesplitste - Amoerroodstuitzwaluw ontdekt op 7 december, pas het tweede geval voor de VAE. Een Grijze Drongo werd gezien op de 5e, eveneens nabij Abu Dhabi. In Israël zijn deze winter (nog) géén Basalttapuiten ontdekt, maar wel weer een Zwarte Roodborsttapuit in het noorden van het land. Tot slot kreeg Koeweit bezoek van drie Kleine Flamingo’s.

De Glazen bol

Het is niet eenvoudig om te bedenken waarop we ons in januari kunnen verkneukelen. Wellicht kunnen de sporters onder ons op de schaats naar een Baltimoretroepiaal, of naar een zeer late Taigavliegenvanger, zoals in december in Finland voorviel. Hadden we vorig jaar in januari de Pacifische Parelduiker al opgenomen in onze vage voorspellingen in de rubriek “De Glazen Bol” voor de maand februari, nu al blijkt dat we ons toen een maand hebben vergist. We hadden de soort voor januari moeten voorspellen. Met deze verklapping weet u wat u de volgende maand te wachten staat!

Pacifische Parelduiker Gavia pacifica, Neeltje Jans (Zld), 4 januari (Jaap Denee)

Dat betekent niet dat u hiermee van de verplichting ontslagen bent om zelf kei- en keihard te gaan zoeken naar de volgende klapper, of gewoon leuke soort – Klapekster mag ook! Wij wensen u en de uwen niet alleen een heel goed nieuw jaar, maar ook weer veel zoekplezier…!

We willen alle waarnemers en fotografen hartelijk bedanken voor hun bijdragen aan dit verslag. We would like to thank all observers and photographers for their contributions to this report.

Wim Wiegant & Eduard Sangster