Terwijl bijna heel Europa met de door de hitte gebakken peren zat, bleven wij koud en nat achter. Een gematigd warme maand juli leverde ons een gematigd aantal zeldzaamheden op, met Kleine Topper en Witkopeend als hoogtepunten, plus één echte knaller, de Groene Fitis. Laten we de soorten maar eens gaan doornemen ...

Hoogtepunten

Groene Fitis

De knaller van de maand was wel de Groene Fitis, die werd ontdekt door een scherpzinnige vogelaar die voor zijn deur een vogel hoorde zingen waarvan snel duidelijk werd dat dat niet een Grauwe, maar een Groene Fitis was. Het was al de derde Groene Fitis in iets meer dan vier jaar. Voor degenen die de soort nog niet hebben mogen waarnemen: resultaten uit het verleden bieden geen garantie voor de toekomst, maar dat er binnen niet al te lange tijd weer een herkansing komt lijkt voor de hand te liggen. De reden voor de recente enorme toename van het aantal gevallen in West-Europa is nog onduidelijk.

Groene Fitis Phylloscopus nitidus, Driewegen (Zld), 7 juli (Marcel Klootwijk)

Witkopeend

Een wijfje of onvolwasssen Witkopeend werd aan het einde van de maand ontdekt in de Brabantse Biesbosch. Na diepgaande studie bleek de vogel ongeringd te zijn. Het laatste geval in Nederland was in 2012, dat is dus wel een tijdje geleden. Het huidige geval is het eerste van de 17 aanvaarde gevallen in Nederland dat niét tussen 20 november en 6 april valt, hetgeen mogelijk te denken geeft. Er gingen wel geruchten dat de vogel ontsnapt zou zijn, maar deze waren ten tijde van het opstellen van deze rubriek nog niet gesubstantieerd. Het van een smalle blauwe ring voorziene adulte mannetje van dezelfde soort, verbleef nog de hele maand in het Noordervroon bij Westkapelle (Zld). 

Witkopeend Oxyura leucocephala, Brabantse Biesbosch (NB), 30 juli (Garry Bakker)

Kleine Topper

Een Kleine Topper in bijna-eclipskleed werd ontdekt in het Vogelmeer in de Kennemerduinen (NH). Alles wijst erop dat het hier om het eerste overzomeringsgeval in Nederland gaat. De vogel werd overigens zo nu en dan vergezeld door een gewone Topper, wat op zichzelf ook al betrekkelijk curieus is.

Italiaanse Mus?

Wie had gedacht dat de Huismus ooit nog zijn opwachting zou maken in deze rubriek? De vogel die door velen als een serieuze kandidaat voor Italiaanse Mus werd gehouden en die van begin april tot 15 juni van vorig jaar domicilie hield in Garderen op de Veluwe (Gld), bleek na diepzinnige analyse van het DNA, en dat van een heleboel andere Huis-, Spaanse en Italiaanse Mussen, een gewone Huismus te zijn. Theorieën over hoe de vogel hier zou kunnen zijn gearriveerd, per eigen vervoer of als passagier van een voertuig, konden allemaal bij het vuilnis worden gezet. Hoe een Huismus in één klap eruit komt te zien als een Italiaanse Mus, daar is nog geen opheldering over. Veel "Spaans" bloed zat er in ieder geval niet in deze mus, zo wees de analyse van het DNA uit. Interessant allemaal, maar tellen, dat mogen we de Italiaanse Mus dus voorlopig nog niet.

Huismus Passer domesticus, Garderen (Gld), 2 mei (Jaap Graveland)

Overzicht

Eenden en ganzen

Iedere eend wil natuurlijk Eend van de Maand worden! Het spekgladde pad tussen aannemelijkheid van wildheid en gefoeter over het tegendeel daarvan terzijde, het wijfje of de juveniele Witkopeend van de Brabantse Biesbosch, die op 29 juli werd ontdekt, was vanzelfsprekend een goede kanshebber. De eeuwige Sneeuwganzen van Westdorpe (Zld) en Terwolde (Gld) waren terug van zonder twijfel niet zo heel ver weggeweest. Ook de eerste Dwerggans van het najaar, vanaf 22 juli bij Nederweert (NB), konden we - hoewel ongeringd - natuurlijk ook niet helemaal serieus nemen. Dat gold dan weer wel voor een vroege IJseend op Texel (NH) op 24 en 25 juli. Witoogeenden van minder discutabele oorsprong verbleven op de bekende locaties, in Almere (Fl) gedurende bijna de hele maand en in de Wieden (Ovl) in de eerste week van juli. Eentje op de vloeivelden van de Suikerunie bij Groningen op 7 juli was iets minder verwacht. Een Kleine Topper, die al op 26 juni op het Vogelmeer in de Kennemerduinen (NH) was ontdekt, werd pas definitief gedetermineerd op 4 juli. Dit was niet eens het eerste geval voor de zomer: de eerste vogel van Nederland, die in Veere was ontdekt op 21 november 1994, bleef tot 21 juni 1995 in Sas van Gent (Zld). Dat is dus nét in de zomer. De vogel van de Kennemerduinen kwam in eclips en was de hele maand te zien.

Kleine Topper Aythya affinis, Kennemerduinen (NH), 16 juli (Eric Menkveld)

Gierzwaluwen tot waders

Een Stormvogeltje werd dood gevonden in een tuin in Ravenswoud (Fr). De vogel was geringd op 29 juni 2018 op Ouessant (Fr), aan de Atlantische zeekust, waarmee het, tot geruststelling van sommigen onder ons, niet het eerste Mediterraan Stormvogeltje van ons land was. Het zou de zekerheid van de determinatie van de Stormvogeltjes in Nederland aan het wankelen hebben gebracht. Slechts één min of meer overtuigende waarneming van de Ralreiger werd doorgegeven, van een bij Herkenbosch (L), op 1 juli. Koereigers werden deze maand in 35 uurhokken gemeld, met een maximum van 26 in de Wieden op 31 juli. Dat is zo'n beetje dezelfde situatie als vorig jaar. Het aantal Zwarte Ibissen was iets hoger dan vorig jaar: toen waren het er 8, nu waren het er ongeveer 15 à 20.

Waders en wadertjes

Een Aziatische Goudplevier werd door slechts één waarnemer gefotografeerd, op 21 juli in de Keegen bij Marrum (Fr).

Aziatische Goudplevier Pluvialis fulva, Marrum (Fr), 21 juli (naam fotograaf onbekend)

Breedbekstrandlopers begonnen binnen te druppelen vanaf 15 juli, toen er een bij Ferwert (Fr) werd ontdekt, die tot 17 juli werd gezien. Bij Termunten (Gr) zaten er twee op 16 juli, waarvan er één tot 22 juli bleef, en op Texel (NH) werd er op Utopia een gezien op 20 juli. Vanaf 30 juni werd al een Gestreepte Strandloper gezien bij Berlikum (Fr), waar zich vanaf 10 tot 18 juli een tweede bijvoegde. Op Texel werd er vanaf 22 juli een gezien, die er een dag later ook twee bleken te zijn. Buiten deze groepen werden vogels gezien bij Buttinge (Zld), van 14 tot 18 juli, in de Sophiapolder (Zld) op 14 juli, bij de Bochtjesplaat in het Lauwersmeer (Fr) van 15 tot 21 juli, en eentje in Sint Maartensbrug en Sint Maartenvlotbrug (NH) van 23 juli tot het eind van de maand. De Poelruiter van de Bochtjesplaat in het Lauwersmeer (Fr) werd nog tot 2 juli gezien. Op die dag werd er ook een ontdekt in de Groene Jonker bij Zevenhoven (ZH), die tot 5 juli bleef. Twee juveniele vogels lieten zich zien in Olst van 21 tot 25 juli.

Zeekoeten tot en met meeuwen

De Zwarte Zeekoet die al twee winterhalfjaren verblijft in de haven van Oudeschild, betrok zijn winterverblijf op 23 juli. Althans, de vogel werd gezien in de veerhaven, nog niet echt de haven van Oudeschild (NH). Of het echt dezelfde was als die van vorige jaren, daar moeten we nog achter komen. Als de Lachsterns naar Oude Pekela komen, dan weet je dat het hoogzomer is. De soort waaraan de vogelgriep kennelijk grotendeels voorbij is gegaan, bezocht vanaf ongeveer 8 juli in toenemende aantallen de vaste verblijfplaats bij het dorpje, met een maximum van 34 op 19 juli. Ook de slaapplaats in de Dollard (Gr) werd goed bezocht. Daar slapen de vogels van Oude Pekela en omgeving, en kennelijk nog wat meer, want er werden er op 20 juli maar liefst 61 geteld.

Lachstern Gelochidon nilotica, Weer (Fr), 18 juli (Wim van Zwieten)

Roofvogels zonder valken

We schreven het hierboven al: "Als de Lachsterns naar Oude Pekela komen, dan weet je dat het hoogzomer is ...". Hetzelfde geldt natuurlijk ook voor de Slangenarenden in het Fochteloërveen (Fr/Dr) en op de Hoge Veluwe (Gld). Die komen wel al in juni, maar leuke aantallen zijn er pas later. Op 14 juli werden er vier gezien op de Hoge Veluwe (Gld) en op 16 juli werden er vier doorgegeven in het Fochteloërveen. Op 30 juli waren er in de provincie Drenthe gelijktijdig tien vogels present. Verder werden her en der nog wat vogels gezien, en een vogel bij Weesp (NH) van 17 tot het eind van de maand trok aardig wat bekijks.

Slangenarend Circaetus gallicus, Weesp (NH), 23 juli (Liliane Kieft)

Alweer de derde Dwergarend voor 2023 en de 49e voor Nederland, een exemplaar van de lichte vorm, vloog op 10 juli over Vianen (NB) en kon door de gelukkige waarnemer worden gefotografeerd boven zijn huis. De Amerikaanse Zeearend die al een tijdje in Nederland verbleef, heeft inmiddels een uitgebreide tournee achter de rug. De vogel werd voor het eerst gezien Itteren (L) op 17 mei, nadat deze al eerder in België was gezien. Op 22 mei werd de vogel bij Nuenen (NB) gezien, en vervolgens vloog de vogel op 5 juni boven Ameland (Fr) en op 18 juni boven Schiermonnikoog (Fr) om vervolgens op 23 juni rond etenstijd over Zwolle (Ovl) te vliegen. Uiteindelijk kwam de vogel op 9 juli op Texel (NH) terecht. Daar werd de vogel gefotografeerd, en werd ook de ware identiteit van de vogel onthuld. De vogel bleek wel degelijk te zijn geringd met een smal ringetje. Een zucht van verlichting ging door degenen die zich met de status - wild en telbaar, of onmogelijk op eigen houtje hier gearriveerd en 'ontelbaar' - van de vogel zouden moeten gaan bemoeien als de vogel niet geringd zou blijken te zijn!

Amerikaanse Zeearend Haliaeetus leucocephalus, De Cocksdorp, Texel (NH), 9 juli (Job ten Horn)

Zangvogels

De ontmaskering als Huismus van de Garderense Italiaans-achtige mus indachtig, zou het zo zijn dat een Bonte Kraai zomaar in een nestje Zwarte Kraaien geboren zou kunnen worden? Het verschil tussen beide soorten hoort tot de kleinste tussen alle sterk verwante vogelsoorten. Dat soort gevoelens bekruipt het DB Terugblik-team bij het bestuderen van de waarneming van de Bonte Kraai op Schiermonnikoog. We achten de kans niet hoog. De vogel zelf kan het allemaal niet schelen en verbleef de hele maand op het eiland. Op Texel werd er ook nog een gezien, en op Terschelling ook. Daarbuiten werden nog twee of drie vogels gezien, waarbij een vogel bij Groenekan (U) vanaf 23 juli veel bekijks trok. De Groene Fitis, decennialang de iconische droom van alle speurders naar zeldzame vogels, liet zich al voor de derde keer in iets meer dan vier jaar zien en horen, en wel op 6 juli in Driewegen (Zld). De eerste werd alleen in de ochtend gezien en vooral gehoord in Vlaardingen (ZH) in de ochtend van 24 juni 2019, en de tweede was in de Sluftervallei op Texel (NH) iets, maar niet veel langer, aanwezig op 10 juni 2020. De vogel van deze maand hield het de hele dag vol en werd tot in de avond waargenomen, zij het telkens maar voor korte tijd. Het is in ieder geval wel duidelijk dat het "zoekseizoen" voor zeldzame loofzangertjes niet eindigt op 30 juni!

Groene Fitis Phylloscopus nitidus, Driewegen (Zld), 7 juli (Marcel Klootwijk)

De eerste Waterrietzangers van het vroege najaar, 2 adulte en een juveniel, werden al op 29 en 30 juli op hun vaste plek bij Nijkerk (Gld) gezien. Dat is wel grappig, want adulte vogels zijn in Nederland beduidend minder algemeen dan juveniele.

Waterrietzanger Acrocephalus paludicola, Nijkerk (Gld), 29 juli (Toy Janssen)

Nog drie Orpheusspotvogels werden waargenomen: eentje zong de bewonderaars nog welluidend toe in het Oudeland van Strijen tot 4 juli; de twee andere zongen niet meer, een in de Braakman (Zld) tot 9 juli, en eentje in het Rivierpark Maasvallei (L) tot 10 juli. Een late Struikrietzanger, die al vanaf 16 juni aanwezig was bij Beuningen (Gld), bleef nog zingen tot 3 juli. Andere vogels waren toen al weg of stil geworden. De Roze Spreeuw die al sinds 24 juni aanwezig was in Woldendorp (Gr), bleef daar nog tot 8 juli te zien.

Roze Spreeuw Pastor roseus, Woldendorp (Gr), 4 juli (Gerrit Kiekebos)

Het derde broedgeval van de Noordse Nachtegaal in Nederland, en het tweede succesvolle, vond plaats in Tynaarlo (Dr). De twee vorige broedgevallen waren in 1995 en 2005 in Flevoland, respectievelijk in Zeewolde en Lelystad.

Noordse Nachtegaal Luscinia luscinia, Tynaarlo (Dr), 8 juli (Wim van Zwieten)

Zoals boven al opgemerkt: de vogel die lang als Italiaanse Mus van Garderen bekend was, bleek helemaal geen Italiaanse, maar een Huismus. Dat is natuurlijk heel wonderlijk! Het geeft ook ernstig te denken over de uitspraak van een kenner, die werd geciteerd bij de echte Italiaanse Mus in Duitsland: "This is certainly an Italian Sparrow, yes – way outside the range of phenotypes you’ll ever find in House Sparrows. I would go with phenotype only – these are as diagnostic as DNA”. Vertaald luidt de laatste zin "Ik zou alleen op het fenotype afgaan - het uiterlijk dus -, dat is net zo diagnostisch als DNA". Dat blijkt dus niet helemaal zo te zijn. De bekende uitspraak: "Als het waggelt als een eend en het kwaakt als een eend, dan moet het wel een eend zijn", die is niet langer meer waar, of zelfs maar aannemelijk.

Een rondje langs de velden

In Nederland was het al geen gekkenhuis in juli, maar dat gold ook voor de rest van Europa. Een mannetje Spaanse Mus bij Ceredigion, Wales (UK) op 13 juni bleek een hoax te betreffen. Van 2 tot 6 juli was er een Siberische Gierzwaluw, op Shetland, en dezelfde vogel werd ook bij Stittenham, Highland, Schotland gezien. Dit hebbedingetje hadden we graag op onze juli-lijst willen plaatsen. Een Kapgier die al eerder in Marokko verbleef van 22 april tot 2 mei, werd op 5 juli waargenomen bij Pineda in Spanje. De eerste Kaspische Roodborsttapuit voor Oostenrijk werd op 14 juli gefotografeerd bij Oberpullendorf, Burgenland. Een wijfje Stellers Eider in eclipskleed verbleef van 16 t/m 30 juli bij Wesselburenerkoog, Sleeswijk-Holstein, Duitsland, op een plaats met de toepasselijke naam Eidermundung. De tweede Grijze Wouw van het Verenigd Koninkrijk werd op 17 juli gezien, nadat zeer recent, op 18 april van dit jaar, de eerste werd gezien. Op 18 juli werd nog maar weer eens een Bruine Gent gezien bij Île Rouzic, Côtes-d’Armor, Frankrijk. Een Afrikaanse Koningsstern werd op 19 juli waargenomen bij Huelva, Andalusië, Spanje. De zesde Graszanger van Denemarken hield zich op 20 juli op bij Grenen, Skagen. Een Bonte Stern werd gezien op L'Île-d’Olonne, Vendée, Frankrijk, op 29 juli. Sensationele aantallen Grote en Kuhls Pijlstormvogels en Wilsons Stormvogeltjes, respectievelijk meer dan 1.800, meer dan 20.000, en ten minste 68 (waarvan 39 tijdens één pelagische tocht op 31 juli), werden op 29 en 30 juli gezien rond en vanaf de Scilly Eilanden, Engeland. Daarbij werd ook vijf Scopoli’s Pijlstormvogels gefotografeerd, na pas twee eerdere waarnemingen voor Brittannië. Kers op de taart was echter een Zuidpooljager die langs de boot vloog in de avond van 31 juli, pas het vierde Britse geval en het eerste sinds 2002. Een ander exemplaar vloog op dezelfde dag langs Estaca de Bares, Spanje. Een Rode Grutto was op 30 en 31 juli aanwezig bij Grutness, Shetland, Schotland.

De glazen bol

Als er niet al te veel te zien is geweest, hebben we natuurlijk alle tijd gehad om te dromen over de toekomst. Voor de nabije toekomst zien we met spanning uit naar de komst van de eerste Rode Grutto voor Nederland.

Rode Grutto Limosa hudsonicus, Calgary, Alberta (Canada), 14 juli (Joachim Bertrands)

Voor het aanstaande zeetrekseizoen worden we ook alweer zenuwachtig van de enorme aantallen Kuhls en Grote Pijlstormvogels ten westen van de zuidpunt van Engeland. Aan de andere kant - van Engeland, welteverstaan -, dat gebeurt wel eens vaker. Ook wachten we al te lang op de meest voor de hand liggende nieuwe soort voor Nederland: de Kleinste Strandloper, daar is het zo onderhand de ideale tijd voor. Wie durft nog te zeggen dat vogelen in Nederland een soort terugkerende nachtmerrie is, waarin altijd hetzelfde gebeurt? Sommige zaken zijn nu eenmaal te voorspellen, maar de meeste niet! Om ornithologisch te blijven: de Lachsterns en Waterrietzangers komen natuurlijk heus wel, maar de onverwachte soorten, daarop is de jacht weer helemaal geopend. We wensen iedereen weer veel zoekplezier!

We willen alle waarnemers en fotografen hartelijk bedanken voor hun bijdrages aan dit verslag.
We would like to thank all observers and photographers for their contributions to this report.

Wim Wiegant