Julien Rochefort & Stanislaw Wroza 2024. Handboek Trekvogels. Uitgeverij Noordboek. ISBN 978-9-464-71085-4. Harde kaft, 376 pagina’s. Prijs: € 39,90.

Toen ik het boek ontving, was het eerste dat opviel de aantrekkelijke en handzame vormgeving. Perfect om mee te nemen op een weekendje Schiermonnikoog. Bij het doorbladeren oogde het echter wat onrustig. Er is veel te zien op elke bladzijde, met grote vetgedrukte letters voor de soortnamen en teksten die niet zijn uitgelijnd met de bijbehorende foto’s. Soms verschilt de positie van de foto’s per pagina. Dit maakt de opmaak inconsistent.

Het boek is geschreven door auteurs woonachtig in Frankrijk, duidelijk merkbaar doordat de eerste Zwarte Wouwen in maart te verwachten zijn, terwijl april realistischer is voor Nederland. Daarnaast wordt, naast Trektellen.org, een Franstalige site aanbevolen voor vogeltrekinfo, terwijl een site als falsterbofagelstation.se nuttiger zou zijn voor Nederland.

Veel waardevolle inzichten, maar…
Voor de beginnende trekteller, vooral nachttrektellers, biedt het boek veel waardevolle inzichten. Een derde van het boek is gewijd aan nachttrek, met praktische tips over het waar, wanneer en hoe van nachttrekobservaties. Inhoudelijk is in dit opzicht een boek van hoge kwaliteit opgeleverd. De ervaren auteurs bieden veel nuttige informatie over 450 soorten trekvogels, waarvan maar liefst 130 nachtelijke soorten. Het boek richt zich direct op de kern zonder uitgebreide achtergrondverhalen over trekstrategieën, de trek over de Sahara, stroperspraktijken op Malta en andere zaken, wat fijn is voor wie snel ter zake wil komen. Zo zit je vanaf pagina 12 al met je neus tussen de gierzwaluwen en dit geeft een goed voorbeeld van de opzet: soortenbesprekingen links en geannoteerde sonogrammen rechts, voorzien van QR-codes naar trekgeluiden. Er zijn hier wel wat slordigheden te vinden, zoals verwarring over de start van de najaarstrek (juni en verderop juli). Verder zouden de beschrijvingen van de uiterlijke kenmerken van elke soort eruit kunnen, want dat is het doel van het boek helemaal niet. Dat zou meer plek geven voor geluiden en beschrijvingen daarvan. Zo ontbreken de excitement-calls bij de Kruisbek Loxia curvirostra in het boek, zowel in beschrijving als in sonogrammen.

De QR-codes werken, maar brengen je soms naar de volledige collectie van Stanislaw, een van de auteurs, in plaats van specifieke opnames. Dit voelt overbodig, vooral als je direct naar de soortspecifieke trekroepjes wilt gaan. Ook vind ik wat foutjes of onvolkomenheden bij de QR-codes, zoals die op pagina 274, die je niet de beloofde Nachtegaal laat horen. Bij sommige soorten, zoals de Meerkoet, had ik meer trekroepjes verwacht.

Lost in translation
De Nederlandse vertaling laat te wensen over. Sommige zinnen zijn op zijn minst krom te noemen en vertalingen lijken soms te letterlijk en ongecontroleerd uit een vertaalprogramma te komen. Voorbeelden hiervan zijn de vertaling van "deponeren” (opslaan), “migratiesessie” (nachttrektelpost) en “reliëfgebieden" (bergen/heuvels) en de slechte zinsconstructies, zoals "de waarnemer die de nachtelijke migratie begint te bestuderen, betreedt echter een veld waar zijn referenties opgedaan in de ornithologie overdag niet langer geldig zijn." Dat deze en veel andere kromme zinnen de eindredactie niet zijn opgevallen, vind ik slordig.

De verdeling van trekvogels in "Vliegende Migratie" en "Struiktrek" is verwarrend en deels wat subjectief. Omdat we in Nederland geen Kiwi’s en Pinguïns hoeven te verwachten, lijkt mij dat alle Europese vogels onder de noemer Vliegende Migratie vallen. Het blijkt een slechte vertaling van la migration aérinne, migratie in de lucht. Dat weet ik omdat men in de voettekst op pagina 91 vergeten is dit te vertalen. Deze categorie van trekvogels had in het boek beter “Hoogvliegende zangvogels” genoemd kunnen worden. De term "Struktrek" in de voettekst van pagina 93-151 is een duidelijke fout die eenvoudig vermeden had kunnen worden.

Nachttrek
Het nachttrekhoofdstuk benadrukt de waarde van goede microfoons en recorders, met veertien pagina's over hun gebruik. Het boek negeert echter de invloed van de populariteit van dagtrektelposten en de komst van de site trektellen.org, wat naar mijn mening de ware triggers waren voor de nachttrekhype.

Aan het einde van het boek volgt de determinatiesleutel, die helpt bij het identificeren van geluiden. Zeker handig, maar geen enkele paginaverwijzing klopt.

Tot slot wordt automatische herkenningssoftware slechts kort genoemd. Een uitgebreidere bespreking hiervan, bijvoorbeeld over de toekomst van (nacht)trektellen, zou nuttig zijn geweest.

Conclusie
De honderden soortbeschrijvingen en sonogrammen zijn zeer bruikbaar, vooral voor nachttrekenthousiastelingen. De uitgebreide hulp die men krijgt in het hoofdstuk nachtelijke trekvogels is zeer lezenswaardig voor starters. Hoewel de vertaling en woordkeuze vaak matig zijn, blijft de inhoud waardevol. Ik hoop op een herziening met een zorgvuldiger gecontroleerde tekst, want ondanks de tekortkomingen biedt het boek veel nuttige informatie.

Joost van Bruggen