Dick de Vos 2017. Veldgids Vogelzang. Vogels herkennen aan hun zang en roep. 200 Europese soorten. Determinatiesleutels, met gratis app. KNNV Uitgeverij, Zeist. 288 pp. Prijs: € 34,95.

Roep, zang, triller, roffel
Ervaren vogelaars herkennen de meeste vogels eerder aan het geluid dan aan het verenkleed. Loop je langs een dijk aan de Waddenzee, dan hoor je het verschil tussen Grote Stern en Visdief. Struin je over de Veluwe, dan hoor je de Zwarte Specht vaker dan je hem zult zien. In de schemering zie je de Kwartel zelden; zijn roep is onmiskenbaar.

Vaak herken je de geluiden intuïtief. Je hebt de zang of alarmroep eerder gehoord. In veel gevallen was een meer ervaren vogelaar je gids. Misschien heb je eigen ezelsbruggetjes. Een Servisch rijmpje luidt: peva ptica, prepelica: dan je vruć, pućpuruć (de Kwartelvogel zingt: de dag is heet, pućpuruć). Zo onthoud ik de roep van de Kwartel: pućpuruć (poetsj-peroetsj). Voor wie rijmpjes in andere talen te ingewikkeld zijn, is er gelukkig sinds kort de Veldgids Vogelzang van de Leidse vogelaar en natuurgids Dick de Vos.

De Veldgids Vogelzang van Dick de Vos is een uitstekend boek om je kennis van vogelgeluiden te vergroten. Wie nog niet zo veel ervaring heeft, vindt in dit boek een goede gids. Wie de geluiden van de meest voorkomende vogels al kent, leert ook de geluiden van zeldzamere soorten beter kennen.

Al bij een voorjaarsweekend in Twente bewees de Veldgids Vogelzang van Dick de Vos voor mij zijn nut. Want ook voor een doorgewinterde vogelaar uit het westen van Nederland zijn de geluiden van de Kortsnavelboomkruiper en de Middelste Bonte Specht niet alledaags. In de bossen rond de Tankenberg, waarin vrijwel alle in Nederland levende spechten voorkomen en je vooral op je oren aangewezen bent, bood de gids mij uitkomst.

Daarnaast bevat de gids talloze weetjes. Zo heeft een boerenzwaluw verschillende alarmroepen voor een Sperwer en een Boomvalk. Het boek somt historische ezelsbruggetjes op, zoals het Pietje, Pietje, Pietje, Frederiek, Frederiek, Frederiek, kom je nu? Kom je nu? Kom je nu? waarmee de grote Jac. P. Thijsse zijn lezers de motieven van de zanglijster inprentte. Ook leer je de zang van vogels goed te beschrijven: van heldere zang tot snelle brabbels, van herhaalde motieven tot vrije strofen.

Zang definieert De Vos daarbij breed. Of het nou gaat om de zang van een Merel op een koude ochtend in maart, de zang van warmteminnende soorten als de Fitis, of de roepserie van een Zwarte Kraai, een Boomklever of een Rotsklever; de Leidse schrijver van natuurboeken beschouwt het allemaal als zang.

Bij het boek hoort een vogelgeluiden-app met vrijwel alle geluiden van de 200 beschreven soorten. De app is voor Android-, Apple- en Windows-toestellen te downloaden vanuit de app-stores van Google, Apple en Microsoft. De app biedt in veel gevallen drie geluiden per soort: bijvoorbeeld bij spechten de zang, de roffel en de roep. Het boek is helder vormgegeven,  met duidelijke tussenkopjes, kleurrijke afbeeldingen en goed leesbare spectogrammen.

Bieden boek en app een overzicht van alle soorten? Nee, met zo’n 200 soorten is de selectie beperkt. Misschien hadden steltlopers wat meer aandacht kunnen krijgen. In een week als wadwachter voor Natuurmonumenten op Texel nam ik in de schemering hoge aantallen vogels waar die de dijk aan de Waddenzee op het oosten van het eiland overstaken. Ruiters kun je met de Veldgids Vogelzang determineren, plevieren niet.

Daartegenover staat dat van de opgenomen vogels vrijwel alle roepen zijn opgenomen. Dat geldt niet alleen voor de spechten; bij de uilen is het boek eveneens compleet, ook als het om de zeldzamere soorten als Dwerguil, Ruigpootuil en Dwergooruil gaat. Dit geldt ook voor zeldzame gorzen (Cirlgors, Grauwe Gors, Grijze Gors, Zwartkopgors).   

De Veldgids Vogelzang is daarnaast met aanstekelijk plezier geschreven. Het is alsof de enthousiasmerende toon van Ruud van Beusekom, die de inleiding van het boek schreef, in de beschrijving van de vele vogelsoorten doorklinkt. Ook is een even beknopte als vermakelijke handleiding voor het zelf opnemen van vogelgeluiden opgenomen: ‘Batterijen. Grote bron van ergernis. Ze gaan altijd sneller leeg dan de fabrikant belooft’.

Jerker Spits