AMSTERDAM - Uit de laatste update van de vogelnamenlijst van de Dutch Birding Association blijkt in het Jaar van Biodiversiteit 2010 een mijlpaal van 500 vogelsoorten voor Nederland te zijn bereikt. Dit aantal is in de afgelopen twee eeuwen vastgesteld en minder makkelijk te tellen dan men misschien zou denken.

Dat het getal 500 momenteel stevig is gefundeerd blijkt uit publicatie van de laatste bijgewerkte lijst van waargenomen vogelsoorten in Nederland en het West-Palearctische gebied door samensteller Arnoud van den Berg op de website van de Dutch Birding Association (DBA). De versnelde groei van het aantal soorten op deze lijst in de laatste decennia is voor een deel te danken aan de oprichting in 1979 en ontwikkeling van de DBA. Met het tijdschrift Dutch Birding en de realisatie van vogelinformatiesystemen via onder meer mobiele telefoons en internet werd het op een populair-wetenschappelijke manier naar vogels kijken en de aandacht voor determinatie, verspreiding, voorkomen en taxonomie gestimuleerd. Een vogelaar die rond 1980 in totaal 300 vogelsoorten in Nederland had gezien was een spekkoper. Nu staat de teller van de persoon met de meeste soorten op 458, liefst 92% van het totaal.

Nieuwe toevoegingen aan de Nederlandse lijst in 2010 zijn dwaalgasten uit Amerika en Azie: Oosterse Tortelduif, Siberische Grijze Ruiter en Noordse Waterlijster. Bovendien telt vanaf dit jaar Amerikaanse Grote Stern mee, waarbij het gaat het om een waarneming uit 1978. Dat geeft al aan dat de lijst meer is dan alleen het simpele optellen van waargenomen vogelsoorten.

Wat wel en wat niet op de lijst komt hangt af van de beslissingen van de Commissie Dwaalgasten Nederlandse Avifauna (CDNA) en de Commissie Systematiek Nederlandse Avifauna (CSNA), beide ressorterend onder de DBA en de Nederlandse Ornithologische Unie (NOU). De ontdekkingen van bijvoorbeeld Noordse Waterlijster (Amerikaans), Oosterse Tortelduif (Aziatisch) en Kaspische Plevier (Aziatisch) veroorzaakten een grote toeloop van vogelaars, en deze dwaalgasten werden daardoor meer dan voldoende vastgelegd op beeld en geluid. De Amerikaanse Grote Stern stond weliswaar al 32 jaar op de Nederlandse lijst maar werd tot nu toe niet meegeteld omdat hij als 'ondersoort' en niet als soort te boek stond. Nieuwe inzichten voortkomend uit nieuw onderzoek hebben de CSNA echter doen besluiten deze vorm te ´promoveren´ tot soort.

Door veranderingen in wat we al dan niet 'soort' noemen kan de lijst van vogelsoorten soms dus langer worden, maar omgekeerd ook korter als een soort wordt 'gedegradeerd´ tot ondersoort. Ook kan door nieuw bewijs twijfel ontstaan over waarnemingen van een bepaalde zeldzaamheid in het verleden; die krijgt een herbeoordeling en kan dan van de lijst worden verwijderd.

Op de Nederlandse lijst staat een enkele vogelsoort die inmiddels wereldwijd als uitgestorven wordt beschouwd: de Dunbekwulp. Er bestaat geen twijfel dat deze soort werkelijk is gezien, want er ligt in musea als bewijs een tiental huiden van geschoten exemplaren. Van andere uitgestorven soorten, zoals de Reuzenalk, zijn hier weliswaar botten gevonden maar die dateren van langer dan twee eeuwen geleden.

Bij een waarneming van een zeldzaamheid speelt ook altijd de vraag of de betrokken vogel misschien uit een kooi kan zijn ontsnapt of met een schip meegevaren. Zelfs dwaalgastencommissies als de CDNA kunnen niet in alle gevallen zekerheid bieden over de herkomst van een zeldzaamheid, want er zijn veel waterwildcollecties, en het als huisdier houden van bijvoorbeeld roofvogels en uilen wordt steeds populairder. De vraag of een vogel wild of ontsnapt is, levert dan ook niet zelden verhitte discussies op.

Gijsbert van der Bent



Nieuwe vogelsoorten in Nederland de afgelopen vijf jaar:

2010:
Siberische Grijze Ruiter Tringa brevipes
Oosterse Tortel Streptopelia orientalis meena
Noordse Waterlijster Parkesia noveboracencis

2009:
Taigastrandloper Calidris subminuta
Kaspische Plevier Charadrius asiaticus

2008 was een geheel blanco jaar qua nieuwe vogelsoorten voor Nederland!

2007:
Spaanse Keizerarend Aquila adalberti
Kroonboszanger Phylloscopus coronatus

2006 was een topjaar:
Groene Reiger Butorides virescens
Amerikaanse Bosruiter Tringa solitaria
Dunbekmeeuw Chroicocephalus genei
Vale Gierzwaluw Apus pallidus
Rotszwaluw Ptyonoprogne rupestris
Italiaanse Kwikstaart Motacilla cinereocapilla
Zanggors Melospiza melodia


De sensationele ontdekking van een Oosterse Tortelduif midden in het rustieke Friese plaatsje Warga bracht in januari 2010 honderden vogelaars op de been, en betekende een nieuwe soort voor de Nederlandse lijst van vogelsoorten. (Foto: Gijsbert van der Bent)