Je hebt zo van die vogelsoorten die tot de verbeelding spreken. Veelal zijn ze mooi, zeldzaam of moeilijk bereikbaar. De Ross' Meeuw Rhodostethia rosea heeft het allemaal: mooi, zeldzaam en veelal 'out of reach'. Het is een soort die bij mij al 30 jaar lang sterk tot de verbeelding spreekt en een soort die ik al altijd wou zien. Maar ja, de kans dat er één blijft plakken langs de Belgische kustlijn is wel bijzonder klein. En op het moment dat er dan eindelijk eens een mooi exemplaar relatief dicht bij huis pleisterde (april 2011 - Zeeland), bevond ik mij letterlijk aan de andere kant van de wereld, op Midway Atoll. Ook niet echt bevorderlijk.
Het werd dus tijd voor een andere aanpak, een iets actievere benadering: als 't beest niet naar mij komt, dan ga ik er maar naar toe. Alleen, waar broeden Ross' Meeuwen? Dit blijkt eerder tegen te vallen, want de betere plekken bevinden zich veelal op onbereikbare plaatsen in Siberië. Geen reisorganisatie die daar heen trekt, dus dan maar plan B.

Gelukkig had ik een plan B. Een goede vriend van me, Yan Verschueren, was al herhaaldelijk op uiteenlopende plekken in Siberië geweest. Als voorzitter van WWF Vlaanderen krijgt hij deuren geopend die voor anderen gesloten blijven. Op mijn vraag "of hij geen aanwijzingen kon geven" kreeg ik verrassend genoeg een positief antwoord. Yan was in de zomer van 2007 naar de Lenadelta getrokken en daar had hij herhaaldelijk broedende Ross' Meeuwen gezien. En ja, hij had wel zin om eens terug te gaan. En ik mocht mee naar de Lenadelta. Het zou een echte expeditietrip worden voor een klein groepje van slechts vier deelnemers.

We vertrokken op 22 juni 2012 via Moskou naar het afgelegen Yakutsk. Daarna ging het verder naar Tiksi en vandaar met eenvoudige bootjes de Lenadelta in. De vlucht naar Tiksi was gepland op 25 juni, maar de weergoden hielden ons een extra dag in Yakutsk. De vlucht van 26 juni ging wel door. Yan had de expeditie tot in de puntjes voorbereid: de vereiste vergunning om in Tiksi (letterlijk) van het vliegtuig te mogen afstappen, de duidelijke afspraken met de 'Deputy Director of Lena-Nordenskiold', Semyon, de afspraken met de logistiek verantwoordelijke, Bolodna, enfin het verliep allemaal vlekkeloos ... En dan kom je op 27 juni, 's morgens omstreeks 4:00 uur, eindelijk aan in het 'International Biological Station Lena-Nordenskiold'. Hier zou het gaan gebeuren. Maar het eerste nieuws dat Semyon ons vertelde, was dat hij dringend voor 2 of 3 dagen naar het wat verder gelegen meteostation moest en pas daarna tijd kon vrijmaken voor ons. Dit vonden we op zich niet erg. De toendra in de onmiddellijke omgeving zou ook wel iets te bieden hebben, niet?


Toendralandschap nabij 'International Biological Station Lena-Nordenskiold' met middernachtzon. Lenadelta, 8 juli 2012 (Frederik Willemyns)

Dus de eerste dagen verkenden we de omgeving. Het viel ons al snel op hoe schuw alles wel was, tot de IJsgorzen Calcarius lapponicus toe. De 600 mm kwam van pas en bood eigenlijk geen overschot. En de overwegend grijze lucht, veelal in combinatie met wind en regen vereiste hoge ISO-waarden. Het fotograferen werd dus een kleine uitdaging. Maar bon, we noteerden leuke soorten zoals Temmincks Strandlopers Calidris temminckii, Bonte Strandlopers Calidris alpina van de ondersoort sakhalina, Aziatische Goudplevieren Pluvialis fulva, Roodkeelpiepers Anthus cervinus, Witstuitbarmsijzen Carduelis hornemanni en zelfs een heuse dwaalgast: een mannetje Ortolaan Emberiza hortulana (op 03/07/2012 - 72°11'47.12"N, 128°03'41.40"E). Maar voor Ross' Meeuwen moesten we de echte delta intrekken.


IJsgors Calcarius lapponicus Lapland Longspur. Lenadelta, 28 juni 2012 (Frederik Willemyns)


Aziatische Goudplevier Pluvialis fulva Pacific Golden Plover. Lenadelta, 10 juli 2012 (Frederik Willemyns)


Witstuitbarmsijs Carudelis hornemannii exilipes Hoary Redpoll. Lenadelta, 1 juli 2012 (Frederik Willemyns)

De Lenadelta heeft een totale oppervlakte van ca. 30.000 km² en bestaat uit een wirwar van ontelbare rivierarmen en honderden eilanden. Op veel eilanden vind je het arctische toendralandschap met een zogenaamd polygoonmozaïek: plasjes en heuveltjes.


Arctisch toendralandschap met polygoonmozaïek. Lenadelta, 7 juli 2012 (Frederik Willemyns)

Het echte reservaat, de Zapovednik, is het interessantste deel want daar is alle visvangst & jacht verboden. Daar zitten de leuke soorten zoals Geelsnavelduiker Gavia adamsii en Brileider Somateria fischeri, maar de kans dat we daar ook zouden geraken schatten we als eerder klein in. De logistieke ondersteuning is onbestaand en de kennis bij de lokale bevolking ontbreekt.

Yan had in 2007 Ross' Meeuwen gezien op een tiental kilometers afstand van Nordenskiold, dus dat zou wel loslopen. Maar de verschillende pogingen die we met Bolodna en zijn rechterhand Pasha ondernamen om Ross' Meeuwen op eilanden aan te treffen, leverden niets op. En waar bleef Semyon? Op dag 7 kregen we het toch wel wat op onze heupen. Bolodna begon het te snappen en hij stelde voor om Semyon op te zoeken in het meteostation. En ja, daar vonden we Semyon. Hij reageerde eerder afwimpelend, maar Yan zijn visitekaartje van WWF en vooral zijn dreiging om te rapporteren aan de WWF hoofdzetel in Zwitserland, zette plots toch een en ander in beweging. En zo trokken we op 4 juli eindelijk dieper de delta in.

We namen onze intrek in een jachthut en verkenden de omgeving te voet. De aanwezigheid van talrijke polygonen was alvast een bemoedigend teken. We ontdekten o.a. Parelduikers Gavia arctica, Kleine Strandlopers Calidris minuta, Gestreepte Strandlopers Calidris melanotos, vele Rosse Franjepoten Phalaropus fulicarius en Dwerggors Emberiza pusilla.


Parelduiker Gavia arctica Arctic Loon. Lenadelta, 7 juli 2012 (Frederik Willemyns)

Rosse Franjepoot Phalaropus fulicarius Red Phalarope. Lenadelta, 7 juli 2012 (Frederik Willemyns)


Bonte Strandloper Dunlin Calidris alpina sakhalina. Lenadelta, 4 juli 2012 (Frederik Willemyns)


Gestreepte Strandloper Calidris melanotos Pectoral Sandpiper. Lenadelta, 5 juli 2012 (Frederik Willemyns)

Op 5 juli trok ik 's morgens opnieuw de toendra in en tijdens een van mijn frequente scans van de omgeving werd mijn aandacht plots getrokken door een groep vogels. Ze bevonden zich ver weg (circa twee kilometer?), maar gaven een meeuwachtige indruk, eerder klein van formaat en met een roze indruk met donkere ondervleugels. Dit zouden toch geen ..., neen ik durfde er niet aan te denken. 's Namiddags trok ik een iets andere richting uit en opnieuw zag ik tijdens één van de scans enkele rose-achtige meeuwen. De belichting was nu iets beter en mijn interesse was echt wel geprikkeld. Ik besloot dichterbij te gaan. De toendrawandeling was lastig en dan vooral dankzij de in totaal 12 kilogram aan lens + body + statief die ik meezeulde. Maar ik stopte onderweg geregeld om opnieuw te zoeken en mijn vermoeden werd uiteindelijk waarheid: ik had een kolonie Ross' Meeuwen ontdekt! Eindelijk, na negen dagen! Het gaf een enorme kick om zo'n mooie soort zelf te kunnen ontdekken, en dit op slechts ca. vier kilometer van de jachthut waar we verbleven. Super!

Deze kolonie nestelde in een moeras gelegen in een groot meer (72°37'24.22"N - 127°02'46.10"E). Het viel tegen om dichterbij te komen, en uiteindelijk staakte ik meerdere pogingen. Dan maar vanaf de kant genieten. En genieten was het. Er vlogen een 60-tal Ross' Meeuwen af en aan. Op een gegeven moment doken er ook drie adulte Vorkstaartmeeuwen Xema sabini op, maar deze verdwenen al even snel als ze verschenen waren. Een groothoeklens had ik toen niet mee, dus een landschapsbeeldje kon ik niet maken. Het viel me op dat de Ross' Meeuwen behoorlijk trouw op het meer bleven foerageren. Het meer zelf lag toch op een relatieve afstand van de feitelijke Lena rivierarm, maar de meeuwen gaven niet de indruk dat ze ook op de rivier foerageerden. Toen ik die avond terug in de jachthut arriveerde was dit goede nieuws meer dan welkom. En ik had extra geluk, want de verse kaviaar stond klaar (vers gevangen Steur, eitjes mooi gespoeld in het Lena water ... heerlijk!), dit kon niet meer stuk. Maar als er hier een kolonie in de omgeving aanwezig was, dan moesten er in de buurt toch nog zitten? We kregen opnieuw zin om er de volgende dag in te vliegen.

Die volgende dag begon grijs met regen. Het was koud - ca. 6°C - maar mijn reisgenoten wilden ook Ross' Meeuwen zien. Dus trokken ze in het rotweer met mijn instructies richting het bewuste meer. 's Middags kwamen ze terug, moe maar opgelucht. 's Namiddags stopte het met regenen en trokken we met de bootjes dieper de delta in. Pasha herinnerde zich plots "een plaats waar veel vogels zaten". We wisten niet goed wat we moesten verwachten, maar na ca. 45 minuten stroomafwaarts varen, kwamen we op een bepaald eiland aan. We werden verwelkomd door vele tientallen overvliegende Kleine Zwanen Cygnus bewickii. We klommen aan land, de duinen op en zagen een Grote Grijze Snip Limnodromus scolopaceus en plots enkele Ross' Meeuwen. Hier bleek een kleine kolonie van ca. 10 paren te nestelen, samen met enkele paren Vorkstaartmeeuw en wat Noordse Sterns Sterna paradisaea. Het is eerder regel dan uitzondering dat deze drie soorten samen nestelen. Meer ogen en verschillende verdedingsstrategieën geven immers een betere kans op geslaagde broedgevallen. Vooral de overvliegende Vegameeuwen Larus vegae en Grote Burgemeesters Larus hyperboreus konden rekenen op gerichte aanvallen van de Ross' Meeuwen en Noordse Sterns.

Nu kregen we eindelijk de kans om van dichtbij - maar wel aan de rand van de kolonie - te genieten van deze prachtig gekleurde roze meeuwen en de Vorkstaartmeeuwen. Het weer was behoorlijk slecht met een zwaarbewolkte hemel en regen, maar dit kon de pret niet drukken. Later die namiddag zouden we nog een plaats ontdekken waar ze fanatiek foerageerden op de rivier. De volgende dag was het beter weer en besloten we terug te keren om betere beelden te kunnen maken. En dit lukte aardig. En zo kwam er toch nog een positieve wending aan onze expeditie naar de Lenadelta.


Vorkstaartmeeuw Xema sabini Sabine's Gull. Lenadelta, 6 juli 2012 (Frederik Willemyns)


Conflict tussen Ross' Meeuw Rhodestethia rosea Ross's Gull en Noordse Stern Sterna paradisaea Arctic Tern. Lenadelta, 6 juli 2012 (Frederik Willemyns)


Ross' Meeuw Rhodestethia rosea Ross's Gull. Lenadelta, 6 juli 2012 (Frederik Willemyns)


Ross' Meeuw Rhodestethia rosea Ross's Gull. Lenadelta, 6 juli 2012 (Frederik Willemyns)


Ross' Meeuw Rhodestethia rosea Ross's Gull. Lenadelta, 6 juli 2012 (Frederik Willemyns)


Ross' Meeuw Rhodestethia rosea Ross's Gull. Lenadelta, 6 juli 2012 (Frederik Willemyns)


Ross' Meeuw Rhodestethia rosea Ross's Gull. Lenadelta, 7 juli 2012 (Frederik Willemyns)


Ross' Meeuw Rhodestethia rosea Ross's Gull. Lenadelta, 7 juli 2012 (Frederik Willemyns)


Ross' Meeuw Rhodestethia rosea Ross's Gull. Lenadelta, 7 juli 2012 (Frederik Willemyns)


Ross' Meeuw Rhodestethia rosea Ross's Gull. Lenadelta, 7 juli 2012 (Frederik Willemyns)

Deze expeditie werd een succes, maar eenvoudig was het niet. Wat ons vooral sterk verwonderde en tegelijk frustreerde, was het feit dat de enige personen met toegang tot het gebied, Semyon, Bolodna en Pasha, zó weinig wisten te vinden. 2012 was het derde seizoen dat Semyon hier werkte, maar hij wist werkelijk niets zitten. De eerste kolonie Ross' Meeuwen heb ik zelf moeten ontdekken, de tweede werd een toeval. De Lenadelta is ook een enorm groot en onoverzichtelijk gebied. Dit is nog grotendeels terra incognita.

Zijn er alternatieven? De delta van de Indigirka, nog iets meer oostelijk, is - aldus Semyon die er een tiental jaren werkte - beter voor Ross' Meeuwen en biedt ook kans op broedende Siberische Kraanvogels Grus leucogeranus, maar na mijn ervaring in de Lenadelta ben ik toch eerder sceptisch. Temeer omdat Yan vooraf via e-mail herhaaldelijk - in het Russisch - duidelijk had gemaakt welke soorten we absoluut wilden zien, en hij herhaaldelijk van Semyon de bevestiging had gekregen dat dit probleemloos zou lukken. Tja, voor mij staat het vast: je doet niet wat je wil met de Russen, maar de Russen doen met jou wat zij willen ...

Frederik Willemyns