Mantsjoerije, China: kraanvogels en de laatste (?) Jankowski's Buntings

Global Birding

Dutch Birders reizen meer dan ooit en geen plek op aarde is meer veilig voor ze, wat natuurlijk niet wil zeggen dat alle vogelsoorten zomaar even te doen zijn. De serie ´Global Birding´ gaat verder dan Nederland en de Western Palearctic. Voor deze serie worden al dan niet bloedstollende verhalen over ontmoetingen met fantastische soorten, tips over (nieuwe) global hot-spots of gewoon informatie en/of beeldmateriaal over interessante vogelsoorten buiten de WP gaarne ingewacht door de webredactie. Stuur je bijdrage op naar webredactie@dutchbirding.nl Vergeet in ieder geval niet in de bijdragen voor ´Global Birding´ bij elke soort de Latijnse naam te noemen!

Mantsjoerije, China: kraanvogels en de laatste (?) Jankowski's Buntings

14 juni 2010 · 20306 × bekeken

Eind 2009 hadden wij het plan opgevat om in het voorjaar van 2010 drie weken in China door te brengen met als belangrijkste reisdoelen Beidaihe en Happy Island. Omdat het nog steeds vrij lastig is om in China zelf een vogeltrip te organiseren werd Jesper Hornskov benaderd om de trip te organiseren. Tijdens het e-mailcontact met Jesper kwam de met de suggestie om mee te gaan met een zevendaagse trip naar Mantsjoerije die hij op dat moment aan het organiseren was. De aantrekkingskracht van deze afgelegen regio en de waarnemingen die Jesper tijdens eerdere trips in Mantsjoerije deed, maakten dat we niet lang hoefden na te denken om op het aanbod van Jesper in te gaan. Belangrijkste 'doelsoorten' tijdens deze trip naar Noordoost China zijn Siberian Crane Grus leucogeranus, alsmede andere soorten kraanvogels, en de uiterst zeldzame Jankowski's Bunting Emberiza jankowskii.

Op vrijdag 30 april reizen we van Amsterdam via Istanboel naar Beijing. De eerste drie dagen wordt in Beijing kennis gemaakt met de Chinese cultuur en worden de belangrijkste toeristische trekpleisters bezocht. Gevogeld wordt er natuurlijk ook, met als belangrijkste waarnemingen 20 + overtrekkende Oriental Honey Buzzards, Chinese Nuthatch en Chinese Grosbeak in de Botanical Gardens en 6 Falcated Ducks bij het Summer Palace. Op 4 mei staat 's ochtends eerst nog een trip naar een berggebied ten noorden van Beijing gepland waar we Ibisbill (4 volwassen en 3 pullen) op fraaie wijze waarnemen. Andere goede soorten zijn Long-billed Plover, Rosy Pipit, Russet Sparrow en Chinese Hill Warbler. 's Middags weer terug naar Beijing om op de nachttrein naar de stad Baicheng in Mantsjoerije te stappen. Van Baicheng gaat het per bus naar de stad Zhenlai, onze uitvalsbasis voor de eerste dagen.

In Mantsjoerije blijkt zoveel regen te zijn gevallen dat we eerst nog even de middenstand in Zhenlai een financiële injectie geven door 12 paar laarzen te kopen. Dat trekt nogal wat bekijks. Vervolgens de bus in om naar het Momoge-reservaat te rijden waar de afgelopen dagen mooie aantallen Siberian Cranes zijn gezien. Bij aankomst zijn de weeromstandigheden bepaald niet optimaal: kou, regen en vooral harde wind, kracht 6-7. Maar de eerste beelden van grote aantallen foeragerende Siberian Cranes maakt veel goed! Verspreidt over het hele reservaat worden die dag maar liefst 2400 Siberian Cranes waargenomen. Ook worden vier White-naped Cranes gezien. Tevreden keren we terug bij het hotel om na goede maaltijd (eten met stokjes gaat inmiddels al aardig) snel te gaan slapen. De volgende dag begint immers de zoektocht naar Jankowski's Bunting...

Wanneer we de volgende ochtend de steppe en akkers rond Tumuji inrijden zijn de weersomstandigheden nog steeds erg slecht, maar de kennismaking met de steppe begint goed. We zien verschillende Oriental Pratincoles en het wordt nog mooier als voor de bus ineens een adulte man Oriental Plover opvliegt! Deze soort hadden we hier niet direct verwacht, dus iedereen de bus uit en de steppe in om de vogel terug te vinden. Uiteindelijk laat de vogel zich op een afstand goed door de telescoop bekijken. Na dit goede begin rijden we door richting de plek waar Jesper in 2009 in het optimale habitat voor deze soort, steppegrasland met verspreidde struikjes van Siberian Apricot Prunus sibirica, een zingende Jankowski's Bunting heeft gezien. Hier worden we opgewacht door twee opzichters die toegang geven maar ons verbieden om foto's van het gebied te maken. Met de fototoestellen achtergelaten in de bus (lees: meegenomen in de rugzak) trekken we het gebied in. Onderweg worden Grote Trap, Mongolian lark, drie tegen de wind in roeiende White-throated Needletails gezien, en ontdekt Bram de enige Jufferkraanvogel van de reis. Af en toe zien we de twee opzichters die ons van een afstand in de gaten houden. Wanneer we aankomen bij de plek van de Jankowski's Bunting blijkt de mogelijke reden voor het fotoverbod: ongeveer 80% van het geschikte steppegrasland is onlangs gemaaid en de struikjes Siberian Apricot zijn met de grond gelijk gemaakt. Discussie tussen de gidsen en opzichters wijst uit dat afgelopen winter aan lokale boeren tegen betaling is toegestaan om het steppegrasland te maaien. Dit om het beheer van het reservaat te bekostigen. Wat een paradox: het reservaat is ingesteld om deze soorten te beschermen en de opzichters zijn toch op de hoogte van de kwetsbare situatie!? Voor ons westerlingen is het tamelijk onbegrijpelijk dat een beschermd gebied zo wordt beheerd, maar in dit land gelden toch hele andere regels. In het resterende habitat wordt vruchteloos gezocht. Op de terugweg worden nog wel verschillende Pallas's Sandgrouses gezien. Jesper spreekt ons moed in door te melden dat Chinese onderzoekers op een plek in Inner Mongolië recentelijk verschillende Jankowski's Buntings hebben ontdekt. Deze plek staat de komende dagen op het programma. 's Middags rijden we weer naar het kraanvogelreservaat waar tussen de Siberian Cranes een Sandhill Crane wordt ontdekt. Dit is pas de vijfde of zesde waarneming voor China en Mister Li, onze Chinese gids is bijzonder verheugd over de ontdekking. Zo verheugd dat hij dit 's avonds iets te uitbundig viert met

Foto 1: Gemaaid steppegrasland in het Tumuji-reservaat. Geen struikjes Siberian Apricot meer te zien (Bram ter Keurs).

Op de ochtend van 7 mei zijn we opnieuw in het Momoge-reservaat, waar we deze keer zelfs 2800 Siberian Cranes tellen. Naast Siberian, Sandhill en White-naped Cranes zien we nu ook Hooded Cranes. Daarnaast blijkt enige Nederlandse inbreng onontbeerlijk bij het determineren van een twintigtal Dwergganzen. Vermeldenswaardig zijn ook een mannetje Pied Harrier, Sharp-tailed Sandpipers en grote aantallen Amur Falcons. Ook kunnen we door het zonnige weer Baikal Teal en Falcated Duck nu eindelijk goed waarnemen. 's Middags stoppen we nog even bij wat rietlandjes net buiten Zhenlai en zien daar onder meer Kleinst Waterhoen en Baardman. Daarna wordt onze uitvalsbasis verlegd naar de stad Xianghai, circa 100 km ten zuidwesten van Baicheng.

Foto 1: Siberische kraanvogels in het Momoge-reservaat. Een dag met goed weer en dus genieten van de kraanvogels. Foto 2: Siberische kraanvogels Grus leucogeranus in het Momoge-reservaat. Een dag met goed weer en dus genieten van de kraanvogels (Bram ter Keurs).

Foto 3: Siberische Kraanvogel Grus leucogeranus (Bram ter Keurs).

Het verkassen naar Xianghai geeft ons de kans om 8 mei om 03.00 uur in de ochtend richting Horchin te vertrekken. In deze streek hebben Chinese onderzoekers in een vallei 40 zingende Jankowski's buntings gehoord en gezien. De verwachtingen zijn hooggespannen. De weg naar Horchin voert ca 200 km naar het noordwesten en is deels onverhard. Gelukkig houdt de chauffeur de voet aan het gas en komen we nergens vast te zitten. De gehele ochtend wordt besteed aan het uitkammen van de vallei. Het habitat is heuvelachtig en wijkt daarin af van de plekken die we tot nog toe hebben bezocht, maar er groeit wel Siberian Apricot. We zien onder andere een paar Sakervalken, een mannetje Siberian Accentor, een paar Upland Buzzards, Goudlijster, Bonte Tapuit, Oriental Honey-buzzard en Yellow-browed Bunting. Een grove telling levert 70 zingende Meadow Buntings op! Geen spoor van Jankowski's Bunting, maar wel een overvloed aan Meadow Buntings terwijl er geen twijfel over bestaat dat we de juiste vallei hebben gevonden: zijn we met opzet of per ongeluk op een dwaalspoor gezet? De reis naar Horchin en het zoeken hebben veel tijd in beslag genomen, maar bij terugkomst zien we nabij Xianghai bij een leuk meertje onder meer nog een Brown-headed Gull overvliegen samen met drie Kokmeeuwen.

De dag van 9 mei wordt in zijn geheel besteedt in het Xianghai-reservaat. Nieuwe soorten zijn Red-crowned Crane, Long-toed Stint, Asian Dowitcher, Japanese Sparrowhawk, Buff-bellied Pipit, Pechora Pipit, Siberian Rubythroat, Eastern Water Rail en Japanese Quail. 's Avonds wordt het reisschema aangepast en gaan we terug naar Zhenlai om het nog eens te proberen in Tumuji. Zouden de wegen in het reservaat nog te berijden zijn met onze bus!? Het heeft dagen geregend.

Niet helemaal gerust op een goede afloop rijden we 10 mei, onze laatste dag in Mantsjoerije, 's morgens opnieuw de steppes van Tumuji in. De twee opzichters, die moeten verhinderen dat we foto's nemen, zijn ook weer van de partij. Jesper heeft wat informatie bij elkaar gepuzzeld en een idee in welke richting we moeten zoeken. Dat betekent eerst een wandeling van 1,5 km over afgemaaid steppegrasland. Dan bereiken we een stuk steppe dat vooralsnog grotendeels ongemoeid is gelaten. De groep verspreidt zich. Na een half uur geroep en gefluit: het signaal waar we een week op hebben gewacht. Niet veel later staan we naar een zingend mannetje Jankowski's Bunting te kijken! Dit mannetje blijkt in het gezelschap van een vrouwtje; de 'bekende wereldpopulatie'-teller staat op 2. Na uitvoerige bestudering van deze vogels, onder het motto "die zie je niet elke dag", besluiten we in de omgeving op zoek te gaan en te zien of er meer vogels te vinden zijn. De teller komt op 7 vogels, 4 mannetjes en 3 vrouwtjes. Is de dichtheid hier wellicht hoog omdat vogels uit het omringende habitat op een kluitje zijn gedrongen?
Onze missie is op de laatste dag geslaagd. Terwijl een deel van de groep de twee opzichters in de gaten houdt, die bevinden zich steeds ergens aan de horizon, wordt door een andere deel van de gelegenheid gebruik gemaakt om enkele foto's van de vogels te maken. Verder in dit gebied nog 20 Grote Trappen, Mongolian Lark, Japanese Reed Bunting, Pallas's Reed Bunting en nog een Kleinst Waterhoen dat voor onze voeten opvliegt. Op de terugreis redden we nog een Goudlijster van een wisse dood en vernietigen we het illegaal opgezette mistnet waar de vogel in hing. Mistnet en een tiental reeds dode Bladkoningen, Wilgengors en Dwerggors gaan in rook op. Bij het rietlandje aan de rand van Zhenlai worden nog Blauwstaart, Lanceolated Warbler, Ashy Minivet en twee Draaihalzen gevonden. Niet veel later moeten we terug naar Baicheng om op de trein te stappen. De resterende anderhalve week van ons verblijf in China wordt doorgebracht op Happy Island en in Beidaihe.

Foto 4: Intact habitat in het Tumuji-reservaat (Bram ter Keurs).

Foto 5: Een mannetje Jankowski's Bunting Emberiza jankowskii zingend op gepaste afstand. De donkere buikvlek is diagnostisch (Bram ter Keurs).

Epiloog
Het voorbestaan van Jankowski's Bunting lijkt bijzonder precair, we hebben geen idee of en wanneer de resterende steppegraslanden in Tumuji gemaaid zullen worden. In ieder geval is bekend dat elders al populaties zijn verdwenen. Op Birdforum.net is recentelijk wel melding gemaakt van 12 Jankowski´s Buntings, maar die zijn mogelijk in hetzelfde gebied gezien dat wij hebben bezocht. Via de e-mail worden details, 'illegale' foto's en verslagen uitgewisseld. Jesper Hornskov (Beijing) plaatst een verslag op het forum van de Oriental Bird Club. Martin Hale (Hongkong) zal een artikel met zijn foto's publiceren in het juni-nummer van Birding Asia. Simon Wotton en Keith Blomerley (Engeland) werken bij de RSPB en hebben contact met Birdlife International. Naar aanleiding van onze veldwaarnemingen wijzigt Birdlife International de status van Jankowski's Bunting van "vulnerable" naar "endangered". Birdlife heeft contact met mensen in de omgeving van Tumuji, er zijn wellicht zelfs fondsen beschikbaar die de reservaatbeheerders moeten overtuigen dat het maaien van steppegrasland niet nodig is. Zou het tij nog te keren zijn?

Bram ter Keurs & Rik Beukers

Discussie

Justin Jansen · 14 juni 2010 22:30

He gelukkig eindelijk eens een juiste mix van Engelse en Nederlandse namen!

Gijsbert van der Bent · 16 juni 2010 21:37

Spannend verhaal, inclusief echte cliffhangers (is er een Nederlandse term hiervoor?)!

Ben Wielstra · 3 juli 2010 22:20

Stoer verhaal. Doen jullie nog ergens verslag van Happy Island en Beidaihe?

Bram ter Keurs · 6 juli 2010 11:07

Misschien nog een kort verslag, Ben. Als we een keer tijd hebben. Dat zal dan wel op een van de bekende plekken terecht komen (fatbirder of zo).

Max Berlijn · 7 juli 2010 17:04, gewijzigd 7 juli 2010 17:16

Gaaf verhaal. Ik ben een aantal jaren eerder nabij die plek geweest zie hiervoor mijn verslag: http://77.167.75.191/doc/doc00016.pdf Toen ik er was (later in het jaar) vertelde ze dat ze geen goede regens hadden gehad vanaf 1998. Dit had er toen voor gezorgd dat Bear's Pochard onvindbaar was. Hoe was dat bij jullie? Gelukkig heb ik de soort (1 man tussen Tafeleenden) een aantal jaren later op een andere plek in China gevonden. Groet Max

Rik Beukers · 8 juli 2010 00:09

Dag Max, Er leek voldoende water in het gebied te zijn. Het aantal eenden was in ieder geval goed met vooral mooie aantallen Siberische Taling. En in de periode dat we er waren regende het ook nog flink. Maar Bear´s Pochard schijnt daar sowieso moeilijk te zijn. Jesper was voor de 6e of 7e keer in het gebied en heeft geloof ik alleen in 2009 enkele vogels gezien. Bear´s Pochard was voor veel deelnemers na Jankowski´s Bunting de belangrijkste targetsoort.

Max Berlijn · 26 juli 2010 11:32, gewijzigd 26 juli 2010 11:57

Ha Bram en Rik, Ik kreeg dit weekend Birding Asia in de bus met het stukje van Martin Hale over de Jako Bunting. Als ik zijn plaatje zie hebben jullie dezelfde vogel gefotografeerd. Het gaat inderdaad echt heeeel slecht met deze soort. Jullie plek is de enige te bereiken plek waar je de soort kan zien (slechts 7 zingende mannen in 2010!! zoals jullie al stelde) een/de andere plek waar er in 2006 43 zijn gerapporteerd (Keerqin) lijkt te gaan om Meadow Buntings een veel erop lijkende soort als je niet goed in de materie zit Is dit de plek waar jullie voor niets zochten?. Dan is er nog een plek genaamd Dagang Forestry waar er 15 paar zijn gezien in 2006 maar daarna is er niemand meer geweest. Helaas heb ik de exacte naam van mijn plek (3 ex in 2005) niet genoteerd (in mijn verslag noem in het Baicheng omdat het niet al te veel rijden uit die plaats was). Ik herrinner me ook een plek vlak daarbij waar wij ook de de Grote Trappen zagen. Ik veronderstel eigenlijk dat het dezelfde plek als jullie was landschappelijk lijkt het er erg op. Groet Max

Bram ter Keurs · 27 juli 2010 23:37

Ha Max, wij zijn inderdaad ook op een plek geweest waar volgens de geruchten van 'Chinese officials' tientallen vogels zouden zitten, maar daar bleken veel Meadow buntings (ca 45) aanwezig. In mijn notitieboekje heet die plek Horchin, maar ik zal nog eens nagaan of dat wel klopt. Ik weet vrij zeker dat Martin en ik een andere vogel hebben gefotografeerd. Terwijl Martin aan het fotograferen was, vonden Rik en ik deze vogel met een vrouwtje een kleine 400 meter verderop. Op deze plek inderdaad 7 vogels. Dit is een reservaat voor Demoiselle crane en hier zagen we ook een aardige club Grote trappen. Treurige verhalen, deze en van de situatie van de Lepelbekstrandloper wordt je ook niet vrolijk. Groet, Bram

Jean-Sébastien Rousseau-Piot · 2 september 2010 14:14

Hi everybody. I'm very surprised to learn that Jankowski's Bunting is now so rare! I visited Xianghai in may 1998 and we had about 20 birds on 15th. We estimated the density to be 10 singing males for 1 km2 in steppe grassland. Great Bustard was present on the same spot. We also observed several birds in a completely different habitat: on bare ground in a kind of poplar plantation close to a bushy area. But there, no singing bird. Absolutely sure they were Janko with their typical belly patch. From these observations, we estimated at that time that Jankowski's Bunting was quite common in Xianghai NP. Maybe interesting to note: we only had 5 Meadow Buntings in Xianghai during our 2 days visit. This species could be a concurrent since it seems now more common in the area ? We also had 8 distant Baer's Pochards and 1 more cooperative pair that was quite close. But I remember they were very difficult to find. Jean-Sébastien Rousseau-Piot

Bram ter Keurs · 29 november 2011 15:46

Een aanvulling: de plek waar volgens zeggen van Chinese officials tientallen vogels zouden zitten, ook wel aangeduid als Keerqin, is volgens mijn informatie deze plek: http://observado.org/waarneming/view/48308854

Remco Hofland · 15 mei 2013 18:07

Op 8 mei 2013 bezochten Ies en Hannah Goedbloed en ik met een lokale Chinese gids een plek voor Jankowski's Bunting 2 uur rijden van Xianghai. Hier vonden we in een omheind stukje beschermd habitat (bloeiende Siberian Apricot met eronder uitbundig groeiende grassen) eenvoudig c 8-10 vogels, met buiten het hek (ook bloeiende Siberian Apricot maar met sterk begraasde ondergroei) nog 'ns c 10 vogels. Binnen het hek stond een Chinese videograaf maar ondanks aansporingen van de lokale gidsen vonden wij het niet nodig het reservaat te betreden. Geregeld kwamen zingende mannetjes uit zichzelf erg dichtbij zitten. In het (Red-crowned Crane?) reservaat rond Xianghai vonden we ook enkele plekken met bloeiende Siberian Apricot (zonder ondergroei) maar daar konden we geen JB vinden. Dit kan te maken hebben gehad met het feit dat op 8 mei bleek dat na 8.30 uur de (zang)activiteit van JB drastisch afnam en we de andere plekken later op de dag afzochten. JB is extreem bedreigd en verdient wrsch helaas terecht het predikaat Critical. Op 18 mei a.s. start een grootschalige survey in Jilin/Inner Mongolia, die hopelijk nieuwe plekken oplevert en publiciteit binnen China. Voor liefhebbers heb ik de contactgegevens van de Chinese gids (die overigens per dag € 165 pp rekent). Op loopafstand van ons hotel in Xianghai waren (broedende) Red-crowned en White-naped Crane en Oriental White Stork te bewonderen, terwijl behalve de adembenemende scenery ook soorten als Baikaltaling en Bronskopeend, veel Amoervalken, Grey-headed Lapwings en Oosterse Vorkstaartplevieren ons hart stalen. Een aanrader! NB Vanwege beperkte tijd hebben we Tumuji niet bezocht en ook konden we geen Jufferkraan of Grote Trap vinden (alleen een veer van de laatste).....

Remco Hofland · 15 mei 2013 18:14

NB Rond Xianghai zagen we ook geregeld Meadow Bunting (Weidegors) die, evenals andere gorzen zoals Dwerg- en Maskergors op trek leken (het moerassige habitat leek mij geen broedgebied voor deze soort) terwijl we in de heuvels ten noorden van Bayun Huxu in een vallei een zingende man Meadow Bunting vonden - wel geschikt broedhabitat. Op de plek van de JB naast JB echter alleen Dwerggorzen, ongetwijfeld trekkers.

Bram ter Keurs · 16 mei 2013 11:29

Mooi Remco, dan hebben we het - als ik het goed begrijp - toch al weer over drie plekken: Tumuji, Tuquan (zie de fotogalerij wereldsoorten) en een plek 2 uur rijden van Xianghai.

Gebruikers van het forum gaan akkoord met de forumregels.