Om de tijd te overbruggen voor de opening van de supermarkt in De Cocksdorp om 12:00, liep ik de 5 minuten ervoor de nabijgelegen begraafplaats op voor een korte scan. Enkele hagen aan de binnenzijde lagen er mooi bij; in de luwte en met een flauw zonnetje erop, de fantasie aanwakkerend.

Ik zette de 'siberian express' aan om het dagdromen niet al te veel ruimte te geven, bovendien herinnerde de boodschappenlijst in mijn kontzak mij aan 'de plicht die roept'. Een Zwartkop en Tjiftjaf kwamen nieuwsgierig op het geluid van de luide sibes af, gevolgd door een wat lichte en compact ogende zanger. Uit mijn ooghoek zag ik hem nerveus door een van de hagen schieten en vervolgens verdween hij achter een dik pakket bladeren. Het duurde niet lang voordat de vogel weer tevoorschijn kwam en zich pontificaal liet zien…..

Zwartkopzanger Setophaga striata, De Cocksdorp, Texel, 25 oktober 2020 (Han Zevenhuizen)

WAT-THE-PIEP dacht ik, dit was duidelijk voor het eggie!!! Een zangvogel met geel op de kop, keel en borst. Naar achteren toe lichter grijs tot wit, vage streping op zijborst en mantel, twee opvallende witte vleugelstrepen. Licht aan tertialranden en handpentoppen en lichte poten en snavel. Dit moet haast wel een Blackpoll Warbler (Zwartkopzanger) zijn, een nieuwe soort voor Nederland!

Zwartkopzanger Setophaga striata, De Cocksdorp, Texel, 26 oktober 2020 (Wouter van der Ham)

Twee seconden later kwam de brain freeze. Een cocktail van emoties nam heel even vat op mij, een f@&%$cking nieuwe soort voor NL! Zag ik het wel goed? Ik grijp mis naar een camera, die nog in de auto ligt... Hoe moet ik dit nu vastleggen? Wat als ik iemand probeer te bellen en de vogel raakt uit beeld? Wat doe ik nu als eerste??? Ondertussen had ik de sprint naar de auto ingezet en viel de keuze op mijn camera uit de auto grissen in combinatie met Arend bellen - die om de hoek woont – voor een paar extra ogen. Meer dan ‘Blackpoll - begraafplaats - De Cocksdorp - NU komen’ kwam er niet uit. De vogel zat gelukkig nog in praktisch dezelfde hoek en de eerste foto’s waren gemaakt (YESSSSS). Het bericht over de Texelse app-groep ging uit: een wazig (maar voldoende herkenbaar) boc-shotje met de tekst 'Begraafplaats De Cocksdorp NU!!'. Helaas bleek de stabilisator in de lens niet opgewassen tegen mijn enthousiasme, maar er zijn door anderen gelukkig veel mooiere foto’s gemaakt.

Zwartkopzanger Setophaga striata, De Cocksdorp, Texel, 26 oktober 2020 (René van Rossum)

Al snel kwamen de eerst Texelse vogelaars toegesneld en liet de vogel zich geregeld zien in dezelfde haag. Vanwege de plek en de huidige corona maatregelen werd in petit comité besproken hoe om te gaan met wel/geen informatievoorziening naar andere vogelaars en hoe de verwachte toestroom van twitchers in goede banen kon worden geleid. Eerlijk gezegd was dat nog best een dilemma; respect voor de plek en veiligheid vanwege het risico op verspreiding van het coronavirus versus het delen van deze unieke waarneming met andere vogelaars, iets wat onze hobby juist zo leuk maakt. Er was vertrouwen dat twitchers zich verantwoord zullen gedragen, maar ook lichte vrees. Bekend was dat Dutch Birding, vanwege de landelijke corona-maatregelen, geen actieve rol zou innemen. Besloten werd het nieuws te delen en extra aandacht te vragen voor individueel gedrag van twitchers op de locatie en de naleving van de maatregelen. Daarbij was een aantal Texelse vogelaars(*) bereid om de te verwachten stroom twitchers ter plekke te kanaliseren. Dit bleek op de dag van ontdekking goed uit te pakken. Tussen 13.00 en 16.00 was de vogel uit beeld maar eenmaal teruggevonden werd het zoeken en wachten door toegestroomde vogelaars beloond.

Zwartkopzanger Setophaga striata, De Cocksdorp, Texel, 26 oktober 2020 (Toy Janssen)

Tot en met dinsdag 27 oktober is de Zwartkopzanger waargenomen. Hierbij is de vogel in ieder geval op maandag 26 oktober nog door vele vogelaars succesvol getwitcht. Ook werd duidelijk, onder meer via social media, dat diverse fervente twitchers vanwege covid-19 bewust hebben gekozen de plek niet te bezoeken. Een dapper besluit, moed is nodig om te wachten op het volgende geval. Ik hoop van harte dat die door één van hen gevonden wordt!

Dilemma's in corona-tijd.

Wel delen van de soort of toch niet, kan een twitch veilig en verantwoord mogelijk worden gemaakt of niet, besluiten om wel te gaan twitchen of om thuis te blijven; het zijn dilemma’s die juist in deze rare tijden aan de oppervlakte komen. Een deel daarvan komt samen in het moment kort na de ontdekking, waar een besluit genomen moest worden. Met een gehoopt effect, dat gelukkig ook grotendeels uit kwam, maar ook met een risico, dat zich ook deels daadwerkelijk voordeed. De aanwezigheid van de Zwartkopzanger op de begraafplaats in De Cocksdorp en de toestroom van twitchers werd al snel door de media opgepakt. In sommige media werd ook het gedrag van aanwezige vogelaars aangehaald, wat heeft geleid tot uiteenlopende reacties op verschillende fora. Daarbij wil ik niet onvermeld laten dat enkele Texelse vogelaars de handen vol hebben gehad om nodige nuances aan te brengen op diverse uitingen van media en officiële instanties.

Mits aanvaard door de CDNA betreft het hier het eerste geval voor Nederland. Uit de serie Amerikaanse zangvogels betreft dit mogelijk ook de meest te verwachten nieuwe soort. In het najaar komt Bay-breasted Warbler (Kastanjezanger) nog het meest in de buurt van Blackpoll Warbler maar deze verschilt onder meer door grijze/donkere poten en op zijn minst enige roodbruine tekening op de flanken.

Zwartkopzanger Setophaga striata, De Cocksdorp, Texel, 25 oktober 2020 (Diederik Kok)

In Europa (buiten de Azoren gerekend) worden bijna jaarlijks Zwartkopzangers gezien. Veruit de meesten worden gevonden in de maand oktober. Groot-Brittannië is uiteraard de beste plek voor deze soort in Europa met maar liefst 48 gevallen. Maar aan onze kant van de Noordzee zijn ze veel zeldzamer. In de ons omringende landen is de soort ook een echte mega. Zo heeft Denemarken één geval, op het Deense Waddeneiland Mandø verbleef er twee dagen lang een in 2006. In Duitsland en België is de soort vooralsnog niet vastgesteld. Frankrijk heeft 4 gevallen, allen op voorspelbare plekken; 2 op Ouessant, 1 op Île de Sein en 1 bij Porz Gwenn, één van de meest westelijke stukjes Frans vasteland. Er zijn ook enkele gevallen langs de Britse oostkust; 1 bij Easington en 1 bij Flamborough Head (East Yorks), 1 bij Tunbridge Wells (Kent) en 1 op de Channel Islands. Slechts 4 van de 48 gevallen zijn dus enigzins bij ons in de buurt... De Scilly's zijn verantwoordelijk voor het leeuwendeel van de overige gevallen. Het meest oostelijke, en daarmee misschien wel meest noemenswaardige, geval in Europa is een vogel op het Finse eiland Utö in 2008. Noorwegen heeft twee gevallen waarvan één in november in Rogaland en een ringvangst in Tiran, die vogel werd overigens een uur later dood gevonden.

Aantal gevallen van Zwartkopzanger Setophaga striata per Europees land.

(*) Speciale dank aan met name, Ruud van Beusekom, Mark Collier, Marc Plomp, Hans Verdaat en Arend Wassink die met aanwijzingen groepjes van max. 4 vogelaars toe lieten op de plek en ervoor zorgden dat met doorstroom aan iedereen kans geboden werd om de vogel te kunnen bekijken.