Enorm en ongezien

DB Actueel Online

Op gezette tijden wil de website aandacht besteden aan actuele ornithologische fenomenen. De Nederlandse vogelaars worden (gelukkig maar) nog regelmatig verrast. Door een influx van een bepaalde soort of bepaalde soorten, door een uiterst zeldzame soort waarvan de meeste vogelaars nog niet eens de juiste Nederlandse naam weten, door onverwachte determinatieproblemen en dergelijke. De kracht van dit medium is dat er direct en interactief ingegaan kan worden op deze spannende gebeurtenissen in het veld. Wat is er precies aan de hand? Wat is hier al van bekend? Is er al eerder over geschreven in Dutch Birding? Hoe denkt men in het veld hierover?

4 juli 2016 · Hans Pohlmann & Jaap Denee · 19281 × bekeken

Elk voorjaar, in mei/juni, zwerven jonge Lammergieren uit. Meestal doen ze dat binnen de bergketens waarin ze uit het ei kruipen, maar enkelen zwerven verder uit. Vogels vanuit de Alpen en de Pyreneeën zwerven daarbij soms naar de laaglandvlaktes van Noordwest-Europa. Zo werd Nederland in 2015 door zowel een herintroductievogel als door een in het wild geboren vogel bezocht. In het voorjaar van 2016 werd de eerste Lammergier van de UK gevonden (die eerst in België zat) en ook in Denemarken/Duitsland werd een vogel gezien. De geherintroduceerde tweede- en derde-kalenderjaarvogels zijn voorzien van een GPS-zender, (kleur)ringen en hand- en armpenmarkeringen, dus de vogels van België, het Verenigd Koninkrijk en Denemarken (die dat allen niet hadden) waren daardoor allemaal als wilde vogels te herkennen.

Op 15 juni kreeg ik (HP) het bericht uit Zwitserland, dat een gezenderde Lammergier noordwaarts vloog. De Lammergier met de naam Larzac hield HP al een tijdje door middel van zijn GPS-tracks in de gaten, omdat Larzac al steeds grotere uitstapjes buiten de kern van zijn leefgebied in de Grands Causses aan het maken was. Het bericht kwam toch nog als een verrassing, omdat hij de dagen daarvoor net was teruggekeerd naar de kern van de Grands Causses. Tegen de tijd dat het bericht doorkwam, had hij al de omgeving van Troyes bereikt en maakte grote stappen noordwaarts. En dat bleef hij doen!

Larzac's route door Europa.

Larzac is een jong mannetje Lammergier (2e kalenderjaar) dat in 2015 is uitgebroed in Oostenrijk en is losgelaten in de Grands Causses, Frankrijk. Zijn vrijlating maakt deel uit van het Europese herintroductieproject, waarmee gepoogd wordt om de verbinding tussen Lammergierpopulaties van de Alpen met die van de Pyreneeën te versnellen. Hiertoe worden sinds enkele jaren jonge vogels losgelaten in het gebied rond de Gorge du Tarn en de Gorge du Jonte (nabij Le Rozier/ Mostuéjouls). De regie van het project is in handen van de Vulture Conservation Foundation (VCF), in samenwerking met de Ligue Française pour la Protection des Oiseaux (LPO). Het is normaal voor jonge Lammergieren om in hun tweede of derde levensjaar lange verkenningsvluchten te maken, op zoek naar nieuwe leefgebieden. Op deze wijze heeft de soort grote delen van de wereld (Europa, Azië, Afrika) gekoloniseerd. Echter, soms dwaalt een jonge vogel ver af van de berggebieden waar de soort normaal gesproken leeft. Oudere vogels (4e kalenderjaar en ouder) settelen en maken geen omzwervingen meer.

Larzac is op 12 juni 2016 voor het laatst gezien in de Grand Causses. Hij is vervolgens via de Morvan en de Ardennen heel Frankrijk doorgevlogen, om op 17 juni België in te vliegen. Hier overnacht hij op een militair oefenterrein. Het nieuws dat hij Nederland binnen is gevlogen bereikt ons op zaterdagavond 18 juni. Hij overnacht in een bos nabij Gemert. Toch raar dat je weet dat er een Lammergier op een uurtje rijden zit, terwijl je juist met je vogelende Whappmatties aan de “Whappecue” zit.

Op 19 juni rijdt HP heel vroeg naar Gemert om de vogel te gaan zoeken. Het doel hiervan is om te beoordelen wat zijn conditie is. Omdat HP geen idee heeft hoe nauwkeurig de GPS-zender is, stapt hij met weinig vertrouwen het bos in. Als HP de plek nadert, ziet hij hem plotseling zitten, op 50 meter voor zich … De Lammergier zit in een boom, is alert en ziet er fit uit. HP overweegt om de vogel te piepen. Maar omdat de plek alleen toegankelijk is via een smal bospad, besluit hij dat de rust en gezondheid van de vogel belangrijker zijn dan het doorgeven van een niet-telbare vogel. Rond 9:15 uur vliegt Larzac in noordoostelijke richting op, richting Duitsland.

Lammergier Gypaetus barbatus 'Larzac', Gemert, 19 juni 2016 (Hans Pohlmann)

In de hoop dat de vogel nog door anderen kan worden gezien piept Jaap Denee (JD) op dat moment de Lammergier. JD is vanwege het terugbrengen van Lammergier Schils en onze relatie met de mensen van de VCF, nu ook op de hoogte van de aanwezigheid van Larzac. De volgende locatie die de GPS-zender doorgeeft is een positie in Duitsland (dit soort zenders geeft 3-4 locaties per dag door). We verwachtten dat hij door zou vliegen, verder Duitsland in. Groot is dan ook de verrassing als de volgende GPS-melding een positie bij Hattem weergeeft. De Zwolse vogelaars worden ingeseind en een nieuwe piep volgt, maar de vogel wordt niet gezien. ’s Avonds blijkt uit de GPS-gegevens dat hij nog steeds op de Veluwe zit en vanaf Hattem in zuidwestelijke richting is gevlogen. Rond 17.00 uur blijkt hij geland in een natuurgebied op de Noordwest-Veluwe. Daar zoeken we hem ’s avonds op en controleren zijn conditie. Ook hier beoordelen we of hij te piepen is. Naast de op dat moment twijfelachtige conditie van de vogel, blijkt uit overleg met de terreinbeheerder dat er aanvullende redenen zijn om de vogel niet door te geven. Te veel mensen in dit gebied is niet wenselijk. Ook omdat hij toch niet telbaar is, besluiten we daarom om de vogel niet door te geven. Hij overnacht in een hoge Grove Den.

De volgende ochtend, 20 juni, is het erg slecht weer. Door dit slechte weer heeft Larzac niet ver gevlogen. Onder zijn slaapboom vinden we dunne, galgroene ontlasting (wat een slecht teken is; fitte Lammergieren moeten witte, stevige, haast krijtachtige ontlasting hebben) en de vogel is volledig doorweekt. In de avond zoeken we hem weer op en proberen we hem te benaderen. Al snel blijkt dat hij nog alert is en dus fit genoeg om te vliegen. We laten hem met rust en keren op 21 juni 's ochtends vroeg terug. Hij zit dan nog steeds in dezelfde boom. Er is inmiddels in goed overleg met de deskundigen van de VCF en het European Endangered species Program (EEP) Bearded Vulture, besloten om de vogel bij te voeren met stukken kalfsbot, die we in het zicht op een stuifduin gooien. Aangezien het voer geheel vrij moet zijn van antibiotica en pijnstillers, vragen we de mensen van de Fûgelhelling te Ureterp om ons daarbij te helpen. Hetty en Andries hebben, net als vorig jaar, weer geweldig werk verricht! Al snel ziet hij de stukken liggen en vliegt erop af. Achteraf blijkt dat hij maar één stuk heeft gegeten, maar voorlopig kan hij daar weer even op teren. Rond 11:00 uur vliegt de vogel op en verdwijnt. Helaas stopt op dat moment ook de zender met het doorgeven van locaties, dus zijn we vanaf dat moment blind. Verrassend genoeg wordt Larzac vanaf Ameland gemeld, waar hij door Ipe Weeber wordt gezien en gefotografeerd. De volgende dag vliegt de gier naar Schiermonnikoog, waar de boswachter hem tijdens een excursie oppikt. Ook in de daaropvolgende dagen krijgen we geen data van de GPS-zender. Een melding bij Groningen lijkt gezien de eerdere waarnemingen aannemelijk, maar zekerheid hebben we niet. De melding op de Overijsselse RBA van Joachim van der Valk, die bij Steenwijk een Lammergier ziet vliegen, komt dan ook weer als een verrassing. Hij wordt door drie mensen gezien en verdwijnt vervolgens weer. Inmiddels is de GPS-zender gereboot en blijkt de vogel op Urk te zitten. ’s Ochtends vroeg zoekt HP hem daar op. Op de plek van de GPS-log zit niets, behalve een bioloog die op die plek onderzoek doet naar de demografie van de Kruisdistel op Urk (hobbymatig …). HP zoekt het gebied af, maar vindt hem niet. Uit de volgende GPS-log blijkt dat hij 200 meter verderop in een boom zit. Ondanks het enorme formaat van de vogel, blijkt hij volledig weg te kunnen vallen tegen zijn achtergrond. Dat hadden we al een paar keer eerder gemerkt, toen we exact wisten waar hij zat, maar we hem maar moeilijk konden vinden.

Op 24 juni rond 12:00 uur vertrekt Larzac van Urk. De GPS-zender peilt hem op exact dezelfde plek op de Veluwe als waar hij enkele dagen daarvoor gezeten heeft. Sterker nog: de locatie is op exact dezelfde plek als waar we voer voor hem hadden neergelegd! Het is alsof de vogel het heeft onthouden. We controleren zijn conditie weer en in overleg met de deskundigen van de VCF en het EEP wordt ervoor gekozen nogmaals bij te voeren. In dat overleg wordt uiteraard de discussie gevoerd of de vogel überhaupt bijgevoerd moet worden. Maar gezien de nog beperkte populatie van deze soort buiten de Pyreneeën en omdat de bijdrage die deze vogel kan leveren aan de Europese populatie dusdanig waardevol kan zijn, wordt in overleg met de Zwitsers en Fransen besloten dat we tot bijvoeren overgaan. De volgende ochtend (25 juni) is JD dan ook in alle vroegte bij hem. JD plaatst het voer strategisch in zijn zicht en wacht geduldig vier lange uren. Als Larzac wakker is geworden (het zijn uitslapers), ziet de vogel het voer al snel liggen. En dat levert de volgende plaatjes op ...

Op de morgen van 27 juni (nadat we hem ’s ochtends weer hadden bezocht) wordt JD gebeld door een lokale vogelaar. Die is tijdens zijn vogelrondje tegen de Lammergier aan geblunderd …Gelukkig heeft hij de tegenwoordigheid van geest om eerst te bellen met JD om te overleggen. Snel regelt JD dat de vogelaar en zijn directe vogelvrienden op de hoogte zijn van de afspraken met de terreinbeheerder en wordt afgesproken om het nieuws niet verder bekend te maken. Naast ons en de terreinbeheerders weten nu vier andere vogelaars van zijn aanwezigheid. Inmiddels wordt het weer beter en blijkt de vogel onrustig te worden. Hij probeert hoogte te winnen en cirkelt langdurig boven de bosrand. Maar hij gaat (nog) niet.

Lammergier Gypaetus barbatus 'Larzac', Noordwest-Veluwe, 25 juni 2016 (Jaap Denee)

Lammergier Gypaetus barbatus 'Larzac', Noordwest-Veluwe, 25 juni 2016 (Jaap Denee)

Lammergier Gypaetus barbatus 'Larzac', Noordwest-Veluwe, 25 juni 2016 (Jaap Denee)

Lammergier Gypaetus barbatus 'Larzac', Noordwest-Veluwe, 25 juni 2016 (Jaap Denee)

Op 28 juni gaat hij wel. Tegen 11:00 uur vertrekt hij in zuidwestelijke richting, recht tegen de wind in. Hij vliegt over Amstelveen (Rob heeft ‘ze bril’ niet op), Schiphol (Leo houdt de boel veilig), Leiden (Ferry zal wel weer zitten te vergaderen) en Vlaardingen (Ben kijkt vlinders) om uiteindelijk uit te komen bij de boulevard van Hoek van Holland. Daar overnacht hij weer geheel ongezien om op 29 juni te vertrekken. Hij wordt in de ochtend van 29 juni vlak na vertrek door één waarnemer gezien en gefotografeerd. Uiteindelijk vliegt hij ruim 180 km op deze dag, om in België te gaan overnachten. Zou hij dan eindelijk weer op weg zijn naar Frankrijk … of toch niet? Helaas besluit hij om de volgende dag rond te blijven hangen nabij de grens. En op 1 juli keert hij zelfs weer terug naar Nederland, waarschijnlijk door de heersende windrichting (zuidwest) en de buien die daarbij meekomen. Hij landt uiteindelijk in het Bergherbos, nabij Beek (Ge). Daar zit hij totaal verzopen boven in een boom. Op de ochtend van 2 juli vertrekt hij rond 10:30 uur in noordelijke richting. Om 10:45 uur ziet Holmer Vonk hem opschroeven boven Doesburg. Na een korte afstand in noordelijke richting, vertrekt hij om 11:00 uur voor de wind in noordoostelijke richting, ver Duitsland in. Hopelijk vindt hij snel zijn weg terug naar de Grands Causses of de Alpen.

Al met al heeft Larzac de nodige dagen onopgemerkt in Nederland doorgebracht, wat gezien de waarnemersdichtheid toch bijzonder is. In die twee weken wordt hij zeven keer opgemerkt, terwijl hij echt heel Nederland heeft doorkruist. Dat geeft te denken; wat missen we nog meer? Ook is het aardig om te constateren dat Larzac via de Aquila Alley in Noord-Brabant Nederland is binnengekomen (twee keer). Geen idee of daar half juni nog mensen zitten te kijken, maar echt hoog kijken kan de moeite waard zijn …

Larzac's bewegingen door Nederland.

Meer informatie is te vinden op:

www.4vultures.org

http://rapaces.lpo.fr/gypaete-grands-causses

https://www.facebook.com/vultureconservationfoundation/

Hans Pohlmann & Jaap Denee

Veel dank is verschuldigd aan: Andries en Hetty van de Fugelhelling te Ureterp voor hun hulp bij het voeren en de fitheid-controles, de boswachters van Natuurmonumenten op de Veluwe en op Schiermonnikoog, directie Natuurmonumenten, Social media-afdeling Natuurmonumenten, waarneming.nl, de vogelaars die het besef van stilhouden onderkenden, de mensen van de Vulture Conservation Foundation (VCF) en van de Ligue française pour la Protection des Oiseaux (LPO)

Discussie

Wim Nap · 4 juli 2016 09:48

Mooi verhaal mannen!

Janneke Kimstra · 4 juli 2016 10:15

Gelukkig is hij niet over mijn huisje gekomen, die slagschaduw was zelfs mij opgevallen... ;-) Fijn dat hij het met minimale ondersteuning heeft uitgezongen. Met dat weer van de afgelopen tijd had dat zomaar anders kunnen zijn en hadden we weer een sessie á la Carmen bij Naturalis kunnen hebben.

Jaap Denee · 4 juli 2016 11:20

http://www.4vultures.org/2016/07/04/larzac-is-still-up-north-now-in-northern-germany/

Jan Hein van Steenis · 4 juli 2016 14:58

Op trektellen.nl weet je zo wie waar wanneer stond, dus ook of er iemand op de telpost heeft zitten slapen.

En Ruud kan natuurlijk niet het hele jaar op de Loozerheide zitten! De lucht boven Strabrecht blijft op een enkele Slangenarend na ook leeg...

Jaap Denee · 6 juli 2016 14:49, gewijzigd 6 juli 2016 14:50

We hebben dat specifieke duin na dinsdagochtend 21 juni niet meer gecontroleerd, Mathijs, maar ik vermoed niet dat er na vier dagen nog wat lag. Elke nacht verdwenen er namelijk stukken bot door -vermoedelijk- Vossen. We weten dus alleen zeker hoeveel Larzac gegeten heeft doordat we het hebben zien gebeuren of doordat we direct nadat Larzac weggevlogen was het aantal overgebleven botten hebben geteld.

Nils van Duivendijk · 7 juli 2016 20:47

Inderdaad mooi verhaal!

In de eerste alinea staat dat ook onvolwassen ex uit de Pyreneeën tot in Noordwest-Europa zwerven. Zijn daar bewijzen voor? Dat zou wat mij betreft heel nieuw licht werpen op het relatief nieuwe fenomeen van het verschijnen van Lammergieren in NW Europa. Aannemende dat daar geen herintroductie heeft plaatsgevonden.

Jaap Denee · 8 juli 2016 18:25

Klopt Thijs, maar ik vraag me af hoe zeer Nils nog het beeld voor ogen heeft zoals men dat in Nederland tot vorig jaar voor ogen had ("wilde Lammergieren komen per definitie niet van hun berg af; dat doen alleen projectvogels") of dat hij inmiddels is bijgespijkerd en weet hoe het echt zit, maar 'sec' vraagt naar bewezen (!) gevallen van Lammergier afkomstig uit de Pyreneeën.

Eigenlijk zou ik van jou willen weten, Nils, waar je staat. Heb je het manuscript gelezen dat Hans en ik hebben ingediend bij de CDNA over Lammergieren in het algemeen en de wilde Lammergier van de Sallandse Heuvelrug in het bijzonder? Je had al wat eerder afscheid genomen als voorzitter/stemmend lid, maar wellicht heeft het stuk je toch nog bereikt?

Jaap Denee · 8 juli 2016 18:51

Nou ja, het gaat er om (in een heel klein notendopje) dat er is aangetoond dat er binnen de nominaat enorm veel 'gene flow' bestond/bestaat tussen de verschillende gebieden waar ze voorkomen. Vanuit de Oost-Aziatische gebieden tot helemaal in de meest West-Europese aan toe... Binnen Europa is bovendien nog veel nauwkeuriger een heel specifieke uitwisseling van genetisch materiaal tussen de verschillende leefgebieden aangetoond. En die uitwisseling/die flow is maar op één manier mogelijk en dat is doordat de Lammergieren zich verplaatsen tussen de gebieden. Ze vliegen dus niet alleen binnen gebergten (wat het obsolete standpunt onder twitchers hier in NL was), maar ook over lagere gebieden en zelfs over zee. Met die wetenschap is het gedrag dat we tegenwoordig met het sterk toenemen van de populatie zien dus helemaal niet vreemd en in elk geval 'oorspronkelijk' zo niet 'wild te noemen.

Jaap Denee · 8 juli 2016 19:25, gewijzigd 9 juli 2016 07:48

NB Dat obsolete beeld dat 'we' hadden vloeide overigens voort uit het niet juist interpreteren en vooral het niet in de juiste context plaatsen van het onderzoek dat staat beschreven in een artikel van Margalida et al. uit 2013 (http://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0065857).

Als je het artikel oppervlakkig bestudeert dan zou je te kort door de bocht kunnen gaan en de conclusie kunnen trekken dat "de wilde vogel" niet trekt en "de geherintroduceerde vogel" wel. Dat er allerlei oorzaken ten grondslag kunnen liggen aan het beeld dat de onderzochte groep Lammergieren liet zien, wordt dan wel aan voorbij gegaan. De genoemde argumenten zijn o.a. de volgende: de gezenderde vogels waren al relatief te oud en waren hun trekdrang al kwijt, er wordt bij het leven gevoerd in de Pyreneeën (in bijvoorbeeld de Alpen niet, dus daar wordt het voedselaanbod veel minder/niet door mensen beïnvloed en heb je een 'natuurlijker' situatie), een natuurlijke selectie van standvastige en teruggetrokken vogels (en daarmee hun genen) heeft de jarenlange vervolging overleefd en dat zou het beeld kunnen beïnvloeden... etc.

Nils van Duivendijk · 10 juli 2016 19:38

Dat was inderdaad ’sec’ mijn vraag Jaap. En Mathijs, ik roep dus zeker niet dat zwervende jonge Lammergieren per definitie van herintroductie moeten komen, maar het zou prettig zijn als er hard bewijs is dat ex die volledig los staan van herintroductie ook helemaal tot in NL zijn geraakt. De groepen Vale Gieren zijn ook een recent fenomeen, dus waarom niet (hoewel de twee soorten er wel een erg verschillende levenswijze op na houden). Maar de bewering in dit stuk dat ze vanuit de Pyreneeën tot in NL zijn gekomen zou dus iets minder stellig moeten worden gezet denk ik. Niks meer, niks minder!

Jaap Denee · 11 juli 2016 20:56

Die zin was dan ook op z'n minst een beetje prikkelend bedoeld, Nils. Het zou flauw zijn als ik je nu ging wijzen op het feit dat we niet geschreven hebben dat het bewezen is dat wilde Lammergieren uit de Pyreneeën Nederland hebben bereikt, we schreven immers Noordwest-Europa, laat staan dat het bewezen is. Evengoed is niet bewezen dat de wilde Lammergieren die we in NL hebben gehad elders vandaan komen. Inmiddels zijn dat er vier en natuurlijk heeft dat alles te maken met het toenemen van de populatie (geholpen door het almaar stijgende waarnemerseffect).

Wel zijn er meldingen van Lammergieren uit de 20e eeuw tot halverwege midden- en West-Frankrijk. Dit was in de tijd dat de soort in de Alpen niet meer voorkwam.

Op dit moment wordt er gewerkt aan het zenderen van wilde Lammers, dus het zal een kwestie van tijd zijn dat we ook kunnen bewijzen waar een wilde vogel vandaan komt. Uit de Pyreneeën, de Alpen of misschien wel elders.

Max Berlijn · 12 juli 2016 08:01

Vooralsnog kom je er niet uit en daarom is het op de lijst zetten van ongemerkte en ongeringde LG's waarschijnlijk de beste werkbare optie. Net als bij onze Casarca, Flamingo en Grote Canadese gans zal het overgrote deel (zo niet alle) van de LG's in NL te maken hebben met de populatie die met hulp van de mens is ontstaan. Het verschil tussen nu en pak hem beet 15 terug is dat Jaap en Hans hebben aangetoond dat enige dispersie van jonge vogels in het verre verleden hoogst waarschijnlijk toch heeft plaatsgevonden. Tevens hebben ze de fabel van verkeerde Afrikaanse genen via de Lauman vogels uit NL ontkracht. Daarmee zijn de zoveelste generaties LG's die in het "wild" op eigen kracht zijn geboren idd niet veel anders dan bijv. onze Raven geworden. De ooit eerder aangehaalde gedragsverandering is door hun inspanning op een hellend vlak komen te staan. Persoonlijk zal ik er in NL pas een zien als die vlak bij mijn huis zit maar dat is een eigen afweging. Als laatste heeft de mevrouw die de lezing op de DB dag gaf een onuitwisbare indruk op mij gemaakt waardoor ik in ieder geval veel minder negatief tegen het fenomeen van LG's in NL ben gaan aankijken :-)

Max Berlijn · 12 juli 2016 08:50

PS: Ik kan niet wijzigen, mogelijk is Flamingo niet zo'n goede vergelijking, persoonlijk denk ik dat we/ik wel vogels heb gezien in NL die niets met Zwillbrock te maken hebben.

Jaap Denee · 12 juli 2016 11:02

Max, dispersie heeft niet "hoogst waarschijnlijk" plaats gevonden. Er is onderzoek gedaan waaruit blijkt dat dispersie van jonge Lammergieren al tenminste sinds de ijstijd heeft plaats gevonden. Dispersie als onderdeel van de biologie van de soort is dus een feit (of was een feit voordat we ze hier in Europa massaal gingen afknallen en vergiftigen).

De mevrouw uit de lezing was dr. Franziska Lörcher.

Jaap Denee · 12 juli 2016 11:03

NB het probleem van commentaren niet kunnen wijzigen heb ik aangekaart bij Jeroen.

Max Berlijn · 12 juli 2016 14:21, gewijzigd 13 juli 2016 00:02

Volgens mij weten we inmiddels dat alle (berg) soorten behalve hoenders dispersie kunnen vertonen. Als Rotskruiper en Sneewvink kunnen..

Hans Pohlmann · 12 juli 2016 19:21

Van Larzac is sinds 4 juli niets meer vernomen.....De laatste GPS-melding kwam vanuit Noord-Duitsland (nabij Lubeck). Diezelfde dag vond ik hem terug op een foto (http://www.ornitho.de/index.php?m_id=54&mid=243991) van een groep Vale Gieren (niemand had hem tot dusver opgemerkt op de foto of in het veld....), maar sindsdien is hij kwijt . Helaas geeft de GPS-zender geen signalen meer. Dat kan komen door slechts GSM-ontvangst, lege batterijen ivm slecht weer of natuurlijk omdat hij op zijn rug ligt...Het is overigens niet ongebruikelijk dat de zender een tijd geen data versturen. Het record is een maand of 5.....

Hans Pohlmann · 26 juli 2016 13:08

Helaas.....we zullen ook niets meer van Larzac vernemen. Gisteren is hij dood gevonden in Noord-Duitsland, vlakbij zijn laatste GPSfix. Hij was al langere tijd dood. Waarschijnlijk is hij tegen een hoogspanningsleiding gevlogen. Helaas.

Gebruikers van het forum gaan akkoord met de forumregels.