25 jaar geleden startte mijn interesse in zeldzaamheden met mijn eerste twitch: de juveniele Grote Kanoet in september 1991 langs de Oostvaardersdijk, Flevoland. Een nog steeds legendarische ontdekking door Klaas Eigenhuis van een soort die ik niet kende en die ik achterin mijn Tirions Vogelgids op moest zoeken.

Menig vogelaar heeft zijn favoriete vogelplek en voor mij is dat al jarenlang het eiland Texel. In de week tussen Hemelvaart en Pinksteren had ik een drukke werkweek en aanhoudende oostenwind maakte dat ik uitkeek naar het Pinksterweekend op Texel. De weersverwachtingen voor het weekend waren echter een stuk minder aantrekkelijk met een forse terugval in temperatuur en een harde noordelijke wind. Niet het weer waar je op hoopt om midden mei zeldzaamheden te zoeken op een eiland en ook geen goed weer voor onze jaarlijkse Texel Big Day die op het programma stond voor zaterdag 14 mei met Han Zevenhuizen, Jeroen de Bruijn en Vincent Stork. We hadden door het weer zelfs overwogen de Big Day af te gelasten, maar ‘we moeten het van de steltlopers hebben’ zo hadden we geredeneerd.

Vrijdag 13 mei was ik op Texel en had ik hoofdzakelijk achter de laptop doorgebracht met mijn werk, totdat ik aan het einde van de middag besloot om de hoogwatervluchtplaats bij de Volharding, De Cocksdorp, te bezoeken, mede om de Big Day voor te bereiden. Daar aangekomen bleken de steltlopers door hoog water en een harde wind dicht op elkaar te staan, wat afkijken nauwelijks mogelijk maakte. Ik besloot eerst de meeuwen op de akker aan de binnenzijde af te speuren (twee Geelpootmeeuwen: goed voor de Big Day) en hield mezelf geruime tijd bezig met het bestuderen en vastleggen van een goede kandidaat 2^e kj Baltische Mantelmeeuw die ik tussen de meeuwen opmerkte. Toen ik weer de dijk op klom zag ik dat er enige beweging in de stelten was gekomen. De harde wind stond vol op me en ik had snel spijt had dat ik geen warme jas bij me had. Na veel steltlopers afgekeken te hebben was ik aangekomen bij een verre, grote en compacte groep van hoofdzakelijk Rosse Grutto’s. Rond 15:45 zag ik, onder de buiken van Rosse Grutto’s doorkijkend, een medium-formaat steltloper lopen met een opvallend zwartachtige borst en witte buik. Slik…Terwijl ik versteende liep de vogel al slalommend tussen de Rosse Grutto’s door mijn telescoop beeld uit, waarbij ik nog net opvallend bruinrood op de schouders kon detecteren. Ik probeerde rustig te blijven maar alles in mij schreeuwde Grote Kanoet. Toen ik mijn telescoop weer durfde aan te raken duurde het even voordat ik de vogel weer in beeld had. Dat duurde slechts een paar seconden, de afstand was fors, ik moest vol inzoomen en de wind maakte het zien van de details niet goed mogelijk. Toch zag ik duidelijk dat de vogel iets groter was dan wat Kanoeten rondom en dat de snavel wat langer was. Weer raakte ik de vogel kwijt. Mij totaal verbijsterd achterlatend: ik had zojuist een Grote Kanoet gezien! In vol zomerkleed nog wel! Deze zag ik niet aankomen. Maar ik miste de details, zo had ik bijvoorbeeld het borstpatroon niet vast kunnen stellen en evenmin of er vlekken op de flanken aanwezig waren. In gespannen toestand wist ik uiteindelijk Ruud van Beusekom te bellen (‘Je moet nu komen! Ik denk dat ik een Grote Kanoet heb maar volgens mij kan ik niet meer denken.’), Ruud reageerde met ongeloof maar hoorde aan mijn stem dat dit menens was en kwam direct mijn kant op. Daarna verspreidde ik het nieuws van een waarschijnlijke Grote Kanoet via de Texelse whatsapp-groep. De vogel hield het nog zeker 10 knagende minuten vol om verstoppertje met me te spelen en met regelmatig wegvliegende steltlopers kon ik alleen maar hopen dat de vogel nog ergens in de groep moest staan. Maar toen gebeurde het: opeens kwam de vogel uit de groep lopen en poseerde op een zandbankje voor de groep. Een magisch moment dat ik niet snel zal vergeten. Ik zag de vogel voor het eerst helemaal vrij, van alle kanten en daar stond een op-en-top zomerkleed Grote Kanoet! De borst had een bont patroon van zwarte tekening waarbij zwarte spots doorliepen op de flanken, de bovendelen waren zwartachtig met opvallend bruinrood op de schouderveren, de snavel was lang, licht gebogen en met een fijnere punt dan Kanoet, de vogel was fors met en dikke buik en langgerekt achtereind, de zichtbare handpenprojectie was vrij lang: alles klopte. Ik deed een snelle poging de vogel te digiscopen. Dit leverde een herkenbaar bewijsplaatje op maar toen ik weer keek was de vogel tot mijn schrik spoorloos.

Eerste recordshot van de Grote Kanoet Calidris tenuirostris, De Volharding, Texel, 13 mei 2016 (Diederik Kok)

Net daarna arriveerden de eerste verhitte Texelse vogelaars waaronder Jos van den Berg, Arend Wassink, Eric Menkveld, Ruud, Jeroen en Vincent. Ik verspreidde het nieuws landelijk via de DB Alerts, vergezeld van een vaag maar onmiskenbaar fotootje. Vervolgens vlogen alle stelten op… Toen pas bleek hoe intimiderend veel steltlopers aanwezig waren. Met afgaand tij verspreidden de steltlopers zich langzaam over het wad; sommige groepjes vlogen ver weg, andere groepjes landden weer verderop. Inmiddels waren we met een man of 10 maar het lukte in de 45 minuten die volgden niet de vogel terug te vinden en onze kansen leken snel kleiner te worden. Op het moment dat Han Zevenhuizen arriveerde, die op de boot onderweg naar Texel vol ongeloof mij via de whatsapp een Grote Kanoet zag claimen, zag Ruud de vogel opeens staan. Na enkele hectische momenten van uitleg van de locatie van de vogel volgde de enorme ontlading voor alle aanwezigen en zeker ook mijzelf. Geweldig! De vogel vervloog meermalen, kon steeds weer opgepikt worden maar raakte na een kwartier echt uit beeld toen deze ver weg leek te vliegen.

Een kleine twee uur later waren wij deze soort aan het vier met een Skuumkoppe, toen ik van Mark Collier een bericht ontving met een fotootje met de vraag ‘is dit hem?’ Hoewel ver en blurry was de conclusie van de foto duidelijk: Mark had de vogel met laag water teruggevonden. Hierna volgde een reeks van waarnemingen in de avond waardoor ook de eerste doortastende twitchers van het vaste land de vogel op hun lijst konden bijschrijven. In totaal zagen c 40 vogelaars hem die avond.

Vieren met een Skuumkoppe (Ruud van Beusekom)

De volgende ochtend werd na de aankomst van de eerste boot door vele 10-tallen vogelaars gezocht langs de hele noord-oostrand van het eiland. Met laag water waren er veel steltlopers maar de Grote Kanoet liet zich niet zien; door de harde en koude noordenwind was het ook lastig zoeken. Het wachten was op hoog water… De eerste commotie ontstond toen Vincent Hart en Rob Halff de vogel rond 12:30 (te) kort zagen bij de Schorren. Een klein uur later zagen enkele vogelaars hem weer bij de Volharding. In de uren die volgden werd hij hier herhaaldelijk gezien tussen de 1000en steltlopers, maar steeds kortstondig, soms zelfs alleen in vlucht, en lastig in beeld te krijgen voor de groep van c 150 vogelaars op de dijk, wat voor de nodige commotie en hectiek zorgde. Met afgaand tij werd de groep wat ‘losser’ en vanaf 17:00 liet de vogel zich langere tijd zien. Ontlading voor de aanwezigen na vele uren van zoeken en de nodige stress! ’s Avonds herhaalde het patroon van de vorige dag zich en liet hij zich langduriger en op iets minder grote afstand bekijken op het wad bij De Cocksdorp. Ook de volgende dagen werd de vogel (on)regelmatig gezien op verschillende locaties op het wad tussen de Volharding en de Schorren, maar was ook langere tijd spoorloos.

Ontlading bij verschillende generaties twitchers (Marten Miske)

De twitch op zaterdag (Marten Miske)

De twitch op zaterdag (Marten Miske)

Na de Forsters Stern (5^e voor Nederland), Balkankwikstaart (1^e voor Nederland) en Dougalls Stern was de Grote Kanoet (2^e voor Nederland) de vierde nieuwe soort voor Texel in een maand tijd. De Grote Kanoet was ook een mooie bonus voor onze Texel Big Day op 14 mei. We kwamen ondanks het extreem koude en gure weer uit op 143 soorten, een nieuw record.

Gedurende het Pinksterweekend hebben enkele honderden vogelaars van deze vogel kunnen genieten. Voor vele vogelaars was dit de ultieme inhaler. Ook veel vogelaars die de 1991 vogel hadden gezien pakten deze kans om die waarneming te verversen. Voor mij was het een uiterst onverwacht weerzien met een soort waarvan ik niet gedacht had die ooit nog in Nederland te zien, laat staan op mijn favoriete Texel, laat staan dat ik die vogel zou mogen vinden.

Diederik Kok

Grote kanoet Calidris tenuirostris, Texel, 15 mei 2016 (Eric Menkveld)